display result search
- 72
- 1000
- 1000
- 1000
تحلیلی روان‌شناختی از تحولات صدر اسلام، 12
سخنرانی آیت الله محمدتقی مصباح یزدی با موضوع «تحلیلی روان‌شناختی از تحولات صدر اسلام»، جلسه دوازدهم: نگاه ابزاری به دنیا، سال 1394
در جلسه گذشته با استفاده از فرمایشات امیرمؤمنان در نهج‌البلاغه درباره عرصه‌های فریب دنیا و علت مذموم بودن آن سخن گفتیم و اشاره کردیم که مذموم بودن دنیا به خاطر مزاحمتی است که برای آخرت دارد، ولی همیشه جمع بین دنیا و آخرت محال نیست. بسیاری از مردم تصور می‌کنند که اگر نعمت‌های دنیا نصیب کسی شد، حتما از اهل آخرت نخواهد بود، و اگر کسی بخواهد صددرصد اهل آخرت باشد، باید از همه چیز زندگی دنیا صرف‌نظر کند؛ و از آن‌جا که دنبال هرچه برود مزاحمت با آخرت دارد، زندگی، سلامتی و آبرویش به خطر می‌افتد. از اینجا این سؤال پیش می‌آید که چگونه است که بین دنیا و آخرت تضاد است ولی ما نسبت به آن مسئولیت‌هایی داریم؟! حتی تحصیل برخی از امور دنیا برای انسان واجب است؛ مثلاً انسان باید برای رفع نیازهای ضروری خود و خانواده‌اش کار کند. جمع این مسایل با هم چگونه ممکن است؟ این شبهه‌ها به‌خاطر نقصی است که ما در تعریف دنیا و آخرت از نظر فرهنگ اسلامی داریم؛ به‌خصوص روایاتی که در آن‌ها دنیا مذمت می‌شود و اهل دنیا مورد نکوهش قرار می‌گیرند، بر ابهام‌ها می‌افزاید.
در بحث‌های پیشین چندین بار اشاره کردیم که مذمت دنیا، مذمت کسانی است که فریب دنیا را خورده‌اند. ذات دنیا مذمتی ندارد. نعمت‌هایش هم نعمت خداست و باید خدا را برای آن‌ها شکر کرد، و استفاده از این نعمت‌ها عیبی ندارد. آن‌چه هست این است که فریب دنیا را نخوریم؛ فَلَا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا. فریب مقوله‌ای است که با ذهن و فکر ارتباط دارد و استفاده از نعمت در معنای آن نیست. در جلسات گذشته نیز به این خطبه امیرمؤمنان‌علیه‌السلام اشاره کردیم که حضرت دنیا را سجده‌گاه فرشتگان و تجارت‌خانه اولیای خدا معرفی می‌کند. فریب خوردن این است که انسان از چیزی تصوری داشته باشد، اما باطنش طور دیگری باشد و انسان فریب ظاهر آن را بخورد و از مطلوب واقعی‌اش باز بماند.
در جلسه گذشته درباره فرمایشی از امیرالمؤمنین‌سلام‌الله‌علیه سخن گفتیم که می‌فرمود: اگر کسی به خود دنیا چشم بدوزد، دنیا کورش می‌کند، اما اگر دنیا را ابزاری قرار دهد تا ماورایش را ببیند، بر بصیرتش می‌افزاید. دنیا همانند عینکی است که انسان آن را به چشمش می‌زند تا با آن پشت آن را ببیند. دنیا ابزار است. وقتی شما با کارد میوه‌ای را پوست می‌‌گیرید اصلا توجه ندارید که این کارد چگونه و چه رنگی است. اگر از شما بپرسند که دسته آن کارد چه رنگی بود، ممکن است بگویید اصلا متوجه رنگ آن نشدم. این نظر ابزاری و آلی است و چنین نگاهی به دنیا مذموم نیست. مذموم آن است که ما به دنیا به نظر استقلالی نگاه کنیم؛ یعنی به خودش خیره شویم و خودش را هدف قرار دهیم. نظر ابزاری به دنیا نه تنها ضرری ندارد و انسان را کور نمی‌کند، بلکه بر بصیرت انسان می‌افزاید؛ وَمَنْ أَبْصَرَ بِهَا بَصَّرَتْهُ وَمَنْ أَبْصَرَ إِلَیْهَا أَعْمَتْهُ. بنابراین ممکن است انسان از دنیا لذت ببرد و مذموم هم نباشد؛ حتی گاهی کسب و استفاده از متاع دنیا واجب می‌شود و لذتی که شخص از آن می‌برد ثواب اخروی هم دارد؛ ولی گاهی نیز تمام زحماتی که انسان می‌کشد همه برای دنیاست و هباءً منثوراً می‌شود؛ وَقَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاء مَّنثُورًا؛ همانند گردی که پخش می‌شود و چیزی از اثرش باقی نمی‌ماند.
در جلسه گذشته با استفاده از فرمایشات امیرمؤمنان در نهج‌البلاغه درباره عرصه‌های فریب دنیا و علت مذموم بودن آن سخن گفتیم و اشاره کردیم که مذموم بودن دنیا به خاطر مزاحمتی است که برای آخرت دارد، ولی همیشه جمع بین دنیا و آخرت محال نیست. بسیاری از مردم تصور می‌کنند که اگر نعمت‌های دنیا نصیب کسی شد، حتما از اهل آخرت نخواهد بود، و اگر کسی بخواهد صددرصد اهل آخرت باشد، باید از همه چیز زندگی دنیا صرف‌نظر کند؛ و از آن‌جا که دنبال هرچه برود مزاحمت با آخرت دارد، زندگی، سلامتی و آبرویش به خطر می‌افتد. از اینجا این سؤال پیش می‌آید که چگونه است که بین دنیا و آخرت تضاد است ولی ما نسبت به آن مسئولیت‌هایی داریم؟! حتی تحصیل برخی از امور دنیا برای انسان واجب است؛ مثلاً انسان باید برای رفع نیازهای ضروری خود و خانواده‌اش کار کند. جمع این مسایل با هم چگونه ممکن است؟ این شبهه‌ها به‌خاطر نقصی است که ما در تعریف دنیا و آخرت از نظر فرهنگ اسلامی داریم؛ به‌خصوص روایاتی که در آن‌ها دنیا مذمت می‌شود و اهل دنیا مورد نکوهش قرار می‌گیرند، بر ابهام‌ها می‌افزاید.
در بحث‌های پیشین چندین بار اشاره کردیم که مذمت دنیا، مذمت کسانی است که فریب دنیا را خورده‌اند. ذات دنیا مذمتی ندارد. نعمت‌هایش هم نعمت خداست و باید خدا را برای آن‌ها شکر کرد، و استفاده از این نعمت‌ها عیبی ندارد. آن‌چه هست این است که فریب دنیا را نخوریم؛ فَلَا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا. فریب مقوله‌ای است که با ذهن و فکر ارتباط دارد و استفاده از نعمت در معنای آن نیست. در جلسات گذشته نیز به این خطبه امیرمؤمنان‌علیه‌السلام اشاره کردیم که حضرت دنیا را سجده‌گاه فرشتگان و تجارت‌خانه اولیای خدا معرفی می‌کند. فریب خوردن این است که انسان از چیزی تصوری داشته باشد، اما باطنش طور دیگری باشد و انسان فریب ظاهر آن را بخورد و از مطلوب واقعی‌اش باز بماند.
در جلسه گذشته درباره فرمایشی از امیرالمؤمنین‌سلام‌الله‌علیه سخن گفتیم که می‌فرمود: اگر کسی به خود دنیا چشم بدوزد، دنیا کورش می‌کند، اما اگر دنیا را ابزاری قرار دهد تا ماورایش را ببیند، بر بصیرتش می‌افزاید. دنیا همانند عینکی است که انسان آن را به چشمش می‌زند تا با آن پشت آن را ببیند. دنیا ابزار است. وقتی شما با کارد میوه‌ای را پوست می‌‌گیرید اصلا توجه ندارید که این کارد چگونه و چه رنگی است. اگر از شما بپرسند که دسته آن کارد چه رنگی بود، ممکن است بگویید اصلا متوجه رنگ آن نشدم. این نظر ابزاری و آلی است و چنین نگاهی به دنیا مذموم نیست. مذموم آن است که ما به دنیا به نظر استقلالی نگاه کنیم؛ یعنی به خودش خیره شویم و خودش را هدف قرار دهیم. نظر ابزاری به دنیا نه تنها ضرری ندارد و انسان را کور نمی‌کند، بلکه بر بصیرت انسان می‌افزاید؛ وَمَنْ أَبْصَرَ بِهَا بَصَّرَتْهُ وَمَنْ أَبْصَرَ إِلَیْهَا أَعْمَتْهُ. بنابراین ممکن است انسان از دنیا لذت ببرد و مذموم هم نباشد؛ حتی گاهی کسب و استفاده از متاع دنیا واجب می‌شود و لذتی که شخص از آن می‌برد ثواب اخروی هم دارد؛ ولی گاهی نیز تمام زحماتی که انسان می‌کشد همه برای دنیاست و هباءً منثوراً می‌شود؛ وَقَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاء مَّنثُورًا؛ همانند گردی که پخش می‌شود و چیزی از اثرش باقی نمی‌ماند.
تاکنون نظری ثبت نشده است