display result search
- 29
- 1000
- 1000
- 1000
تحلیلی روان‌شناختی از تحولات صدر اسلام، 8
سخنرانی آیت الله محمدتقی مصباح یزدی با موضوع «تحلیلی روان‌شناختی از تحولات صدر اسلام»، جلسه هشتم: ملاک ارزش‌یابی کارها، سال 1394
با استفاده از فرمایشات امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نهج‌البلاغه گفتیم که در انحراف و سقوط انسان، هوای نفس عامل قریب است، دنیا هواهای بالقوه را بالفعل میکند، و شیطان باعث تقویت توجه به نفس و هوای نفس می‌شود. این سه عامل مثلثی را تشکیل می‌دهند که بیشتر گناهان و مفاسد از ترکیب تأثیر این سه عامل به وجود می‌آیند. برای توضیح بیشتر این مطلب لازم دانستیم که هر یک از این سه عنوان را توضیح دهیم. در جلسه گذشته کلمه هوا و نفس را معنا کردیم و کاربردهای معروف آن‌ها را یادآور شدیم و نتیجه گرفتیم که اصل واژه هوا بار مثبت یا منفی ندارد و هوا به دوست داشتن خوب هم اطلاق می‌شود. نفس هم خودبه‌خود معنای بدی ندارد و در کاربردهای خاصی است که بار ارزشی منفی پیدا میکند. نفس هم در محاورات عرفی عربی و هم در قرآن کریم و روایات شریف، موارد استعمال مختلفی دارد، ولی در مباحث اخلاقی معنای خاصی دارد که بار معنایی منفی در آن اشراب شده و معمولا در مقابل عقل قرار می‌گیرد. گاهی چنین تعبیر می‌شود که در باطن انسان این دو با هم می‌جنگند و گاهی نفس و گاهی عقل غالب می‌شود.
امیرمؤمنان در خطبه 220 نهج‌البلاغه در وصف کسی که راه خدا را در پیش گرفته، می‌فرماید: قد احیا عقله وامات نفسه. این تعبیر افزون بر اینکه تقابل بین عقل و نفس را میرساند، بیان میکند که هر دو این‌ها قابل مرگ و زندگی هستند. هم‌چنین در خطبه 87 از نهج‌البلاغه می‌فرماید: إِنَ مِنْ أَحَبِّ عِبَادِ اللَّهِ إِلَیهِ عَبْداً أَعَانَهُ اللَّهُ عَلَى نَفْسِه؛ از جمله بندگانی که خدا بیش از دیگران دوست‌شان دارد، کسی است که در مقام نبرد با نفس قرار بگیرد و خدا او را کمک کند تا بر آن پیروز شود. در این فرمایش، نفس به عنوان موجودی تلقی شده که در باطن انسان است و انسان با آن می‌جنگد و در شرف این است که از آن شکست بخورد، مگر اینکه از خدا استعانت بجوید و خدا او را کمک کند و بر نفسش پیروز شود. بنابراین تعبیر جنگ انسان با نفس، تقابل عقل و نفس، و جنگ عقل با نفس ریشه دینی دارد و ابتدا در منابع دینی ذکر شده است و علمای اخلاق از آن‌ها اقتباس کرده‌اند. جا دارد ما هم درباره این اصطلاح و این تقابل بین عقل و نفس دقت کنیم و ببینیم جنگ این دو با هم چیست و چگونه می‌جنگند.
با استفاده از فرمایشات امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نهج‌البلاغه گفتیم که در انحراف و سقوط انسان، هوای نفس عامل قریب است، دنیا هواهای بالقوه را بالفعل میکند، و شیطان باعث تقویت توجه به نفس و هوای نفس می‌شود. این سه عامل مثلثی را تشکیل می‌دهند که بیشتر گناهان و مفاسد از ترکیب تأثیر این سه عامل به وجود می‌آیند. برای توضیح بیشتر این مطلب لازم دانستیم که هر یک از این سه عنوان را توضیح دهیم. در جلسه گذشته کلمه هوا و نفس را معنا کردیم و کاربردهای معروف آن‌ها را یادآور شدیم و نتیجه گرفتیم که اصل واژه هوا بار مثبت یا منفی ندارد و هوا به دوست داشتن خوب هم اطلاق می‌شود. نفس هم خودبه‌خود معنای بدی ندارد و در کاربردهای خاصی است که بار ارزشی منفی پیدا میکند. نفس هم در محاورات عرفی عربی و هم در قرآن کریم و روایات شریف، موارد استعمال مختلفی دارد، ولی در مباحث اخلاقی معنای خاصی دارد که بار معنایی منفی در آن اشراب شده و معمولا در مقابل عقل قرار می‌گیرد. گاهی چنین تعبیر می‌شود که در باطن انسان این دو با هم می‌جنگند و گاهی نفس و گاهی عقل غالب می‌شود.
امیرمؤمنان در خطبه 220 نهج‌البلاغه در وصف کسی که راه خدا را در پیش گرفته، می‌فرماید: قد احیا عقله وامات نفسه. این تعبیر افزون بر اینکه تقابل بین عقل و نفس را میرساند، بیان میکند که هر دو این‌ها قابل مرگ و زندگی هستند. هم‌چنین در خطبه 87 از نهج‌البلاغه می‌فرماید: إِنَ مِنْ أَحَبِّ عِبَادِ اللَّهِ إِلَیهِ عَبْداً أَعَانَهُ اللَّهُ عَلَى نَفْسِه؛ از جمله بندگانی که خدا بیش از دیگران دوست‌شان دارد، کسی است که در مقام نبرد با نفس قرار بگیرد و خدا او را کمک کند تا بر آن پیروز شود. در این فرمایش، نفس به عنوان موجودی تلقی شده که در باطن انسان است و انسان با آن می‌جنگد و در شرف این است که از آن شکست بخورد، مگر اینکه از خدا استعانت بجوید و خدا او را کمک کند و بر نفسش پیروز شود. بنابراین تعبیر جنگ انسان با نفس، تقابل عقل و نفس، و جنگ عقل با نفس ریشه دینی دارد و ابتدا در منابع دینی ذکر شده است و علمای اخلاق از آن‌ها اقتباس کرده‌اند. جا دارد ما هم درباره این اصطلاح و این تقابل بین عقل و نفس دقت کنیم و ببینیم جنگ این دو با هم چیست و چگونه می‌جنگند.
تاکنون نظری ثبت نشده است