display result search
- 8119
- 1000
- 1000
- 1000
تفسیر آیه 1 سوره حجرات
سخنرانی حجت الاسلام محسن قرائتی با موضوع تفسیر سوره ججرات - آیه 1
یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لَا تُقَدِّمُواْ بَیْنَ یَدَىِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَاتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه
اى کسانى که ایمان آورده اید! (در هیچ کارى) بر (حکم) خدا و پیامبر او پیشى نگیرید و از خداوند پروا کنید، که خداوند شنوا و دانا است.
سه سوره مائده، حجرات و ممتحنه که درباره مسائل حکومتى و اجتماعى است، با جمله «یا ایّها الّذین آمنوا» شروع شده است.
در آغاز سوره مائده مى خوانیم: «یا ایّها الّذین آمنوا اوفوا بالعقود» اى کسانى که ایمان آوردهاید! به پیمانهاى خود وفادار باشید و در سوره ممتحنه مى خوانیم: «یا ایّها الّذین آمنوا لاتتّخذوا عدوّى و عدوّکم اولیاء» اى کسانى که ایمان آورده اید! دشمن من و دشمن خود را سرپرست خود قرار ندهید و در این سوره مىخو انیم: اى کسانى که ایمان آورده اید! بر حکم خدا و رسول پیشى نگیرید.
این آیه مى خواهد مؤمنان را همچون فرشتگان تربیت کند، زیرا قرآن درباره آنها مى فرماید: در سخن بر خدا سبقت نمى گیرند و تنها طبق دستور او عمل مى کنند. «لایَسبِقونَه بِالقَول و هم باَمرِه یَعمَلون»
قرآن، موارد تقدّم و پیشى گرفتن بر پیامبر را بیان نکرده است تا شامل نهى از انواع پیش افتادنها در امور عقیدتى، اجتماعى، سیاسى، اقتصادى و غیر آن در گفتار و کردار گردد.
خداوند از تقدّم بر رهبر جامعه اسلامى به شدّت نهى نموده است، زیرا کسى که در کارهایش از خدا و پیامبر پیشى مى گیرد، در مدیریّت نظام اسلامى خلل وارد کرده و جامعه را به هرج و مرج مى کشاند و در حقیقت نظام قانونگذارى را بازیچه تمایلات خود قرار مى دهد.
عمل به این آیه، جلوى بسیارى از خطاها را مى گیرد. زیرا گاهى خواسته مردم، پیروى انسان از حدس و تخمین یا میل به ابتکار و نوآورى و یا قضاوت عجولانه و یا گمان آزاداندیشى، انسان را وادار به گفتن، نوشتن و یا گرفتن تصمیماتى مى کند که ناخودآگاه از خواسته خدا و رسول جلو مى افتد. همان گونه که گروهى به گمان عبادت، قاطعیّت، انقلابى بودن و زهد و ساده زیستى، از خدا و رسول پیشى گرفتند و به قول معروف کاسه داغتر از آش شدند.
پذیرش و عمل به آن دسته از آداب و عادات و رسوم اجتماعى و یا مقرّرات و قوانین بشرى که ریشه در قرآن و حدیث ندارد و برخاسته از عقل و فطرت نیست، نوعى پیش افتادن از خدا و رسول است.
نمونه هاى پیش افتادن
به چند نمونه تاریخى از پیشى گرفتن بر پیامبر که در تفاسیر و روایات آمده، توجّه کنیم:
1. در عید قربان، گروهى قبل از پیامبر قربانى کردند، به آنان گفته شد: «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
2. پیامبر اسلام گروهى را براى تبلیغ نزد کفّار فرستاد. کفّار نمایندگان پیامبر را کشتند و تنها سه نفر توانستند فرار کنند. این سه نفر در مسیر بازگشت دو نفر از کفّار قبیله بنى عامر را به انتقام کشته شدن دوستان خود کشتند، در حالى که آن دو نفر بىتقصیر بودند. قرآن آنان را به خاطر این عمل خودسرانه توبیخ کرد که چرا بدون دستور پیامبر دست به این عمل زدید؟ «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
3. قوم بنىتمیم از پیامبر امیر و حاکم خواستند. خلیفه اوّل و دوّم هر کدام شخصى را پیشنهاد کردند و با هم مشاجره مىکردند که کاندیداى من بهتر است، آیه نازل شد: «لاتقدّموا بین یدى اللَّه... و لاترفعوا اصواتکم»
4. امام معصوم به شخصى فرمود: این دعا را بخوان: «لااله الاّ اللّه...» تا آنجا که مى فرماید: «یُحیى و یُمیت». شنونده از پیش خود جمله اى اضافه کرد و گفت: «و یمیت و یحیى» حضرت فرمودند: جمله تو صحیح است، امّا آنچه من مىگویم بگو و سپس آیهى «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله» را براى او تلاوت فرمودند.
5. بعضى اصحاب پیامبر اسلام خواب و خوراک و آمیزش با همسر را بر خود حرام کردند. حضرت ناراحت شده و مردم را جمع کرده و فرمودند: من خودم غذا مى خورم، مى خوابم و با همسرم زندگى مىکنم. راه و روش و سیرهى زندگى من این است، پس هرکس از این راه پیروى نکند، از من نیست. «فمَن رَغِب عن سنّتى فلیس منّى»
6. با این که پیامبر اسلام ازدواج موقّت را شرعى و قانونى اعلام فرمودند، امّا خلیفه دوم آن را حرام کرد. این خود، نوعى پیش افتادن از پیامبر است که در این آیه از آن نهى شده است. «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
7. در سال هشتم هجرى که پیامبر اسلام براى فتح مکه از مدینه حرکت کردند، بعضى از مسلمانان در این سفر روزه خود را افطار نکردند، با این که مىدانستند مسافر روزه ندارد و مىدیدند که پیامبر افطار کرده است. اینها در واقع از پیامبر پیشى گرفتند.
پیام ها
1- پیش از درخواست و دستور به کارى، باید ابتدا زمینه هاى روانى پذیرش را در مخاطب ایجاد کرد. جمله «یا ایها الّذینآمنوا» به مؤمنان شخصیّت مى دهد و رابطه آنان با خدا را که زمینه انجام دستور است، بیان مى کند.
2- از آنجا که فرمان پیش نیفتادن از خدا و رسول، فرمان ادب است، خود این آیه نیز مخاطب را با ادب ویژه صدا مى زند. «یا ایها الّذین آمنوا...»
3- حرام کردنِ حلال خداوند و یا حلال کردن حرامها، نوعى پیشى گرفتن بر خدا و رسول است. «لاتقدّموا...»
4- هرگونه بدعت و جعل قانون در برابر قانون الهى ممنوع است. «لا تقدّموا...»
5 - سرچشمه قانون و رفتار ما باید قرآن و سنّت پیامبر باشد. «لا تقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
6- حکم رسول، حکم خداست و بى احترامى به او بى احترامى به خداست. «لا تقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
7- پیشى گرفتن از خدا و رسول، بى تقوایى است. «لاتقدّموا... واتّقوا»
8 - براى انجام تکالیف، دو اهرم ایمان و تقوا لازم است. «آمنوا... واتّقوا»
9- التزام عملى باید همراه با تقواى درونى باشد. «لاتقدّموا... واتّقوا اللَّه»
10- کسانى که به خاطر سلیقه هاى شخصى یا آداب اجتماعى، بر خدا و رسولش پیشى مى گیرند، از ایمان و تقوا دور شده اند. «لاتقدّموا... و اتّقوا»
11- تندروى هاى خود را توجیه نکنیم. «لا تقدّموا... انّ اللَّه سمیع علیم»
12- ایمان به حضور و آگاهى خداوند، زمینه پرهیز و خداترسى مىگردد. «و اتّقوا اللّه انّ اللَّه سمیع علیم»
توضیحات
سیماى سوره حجرات
این سوره در مدینه نازل شده وداراى هجده آیه است.
«حُجرات» جمع «حُجرة» است و چون در آیه چهارم این سوره درباره حجره هاى خانه پیامبر اکرم سخن به میان آمده، این سوره حجرات نامیده شده است.
در این سوره که به سوره آداب نیز شهرت دارد، موضوع هاى اخلاقى و اجتماعى مهمى مطرح شده که به برخى از آنها اشاره مىشود:
1. آداب برخورد با پیامبر و پیشى نگرفتن بر آن حضرت.
2. دورى از مسخره کردن، نام بد نهادن، سوءظن، تجسّس و غیبت.
3. برقرارى روابط اجتماعى بر اساس اُخوّت و برادرى، اصلاح ذات البین، بسیج عمومى بر ضد یاغى، میانجىگرى عادلانه و دورى از شایعه پراکنى.
4. ارزش گذارى افراد جامعه بر اساس درجات ایمان و تقواى آنان و دورى نمودن از کفر، فسق و گناه.
5. پیروى از پیامبر الهى از روى عشق وآگاهى و دورى از هرگونه منّتگذارى به واسطه پذیرش اسلام و عمل به دستورات آن.
در این سوره کوتاه، پنج بار خطاب «یا ایّها الّذین آمنوا» تکرار شده است که بیانگر جایگاه مسائل اخلاقى و روابط اجتماعى در اسلام مى باشد و به خوبى نشان مى دهد که نحوه رفتار مسلمانان با یکدیگر و با رهبران خود، مورد توجّه شارع مقدس بوده است.
منبع: پایگاه درس هایی از قرآن
یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لَا تُقَدِّمُواْ بَیْنَ یَدَىِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَاتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه
اى کسانى که ایمان آورده اید! (در هیچ کارى) بر (حکم) خدا و پیامبر او پیشى نگیرید و از خداوند پروا کنید، که خداوند شنوا و دانا است.
سه سوره مائده، حجرات و ممتحنه که درباره مسائل حکومتى و اجتماعى است، با جمله «یا ایّها الّذین آمنوا» شروع شده است.
در آغاز سوره مائده مى خوانیم: «یا ایّها الّذین آمنوا اوفوا بالعقود» اى کسانى که ایمان آوردهاید! به پیمانهاى خود وفادار باشید و در سوره ممتحنه مى خوانیم: «یا ایّها الّذین آمنوا لاتتّخذوا عدوّى و عدوّکم اولیاء» اى کسانى که ایمان آورده اید! دشمن من و دشمن خود را سرپرست خود قرار ندهید و در این سوره مىخو انیم: اى کسانى که ایمان آورده اید! بر حکم خدا و رسول پیشى نگیرید.
این آیه مى خواهد مؤمنان را همچون فرشتگان تربیت کند، زیرا قرآن درباره آنها مى فرماید: در سخن بر خدا سبقت نمى گیرند و تنها طبق دستور او عمل مى کنند. «لایَسبِقونَه بِالقَول و هم باَمرِه یَعمَلون»
قرآن، موارد تقدّم و پیشى گرفتن بر پیامبر را بیان نکرده است تا شامل نهى از انواع پیش افتادنها در امور عقیدتى، اجتماعى، سیاسى، اقتصادى و غیر آن در گفتار و کردار گردد.
خداوند از تقدّم بر رهبر جامعه اسلامى به شدّت نهى نموده است، زیرا کسى که در کارهایش از خدا و پیامبر پیشى مى گیرد، در مدیریّت نظام اسلامى خلل وارد کرده و جامعه را به هرج و مرج مى کشاند و در حقیقت نظام قانونگذارى را بازیچه تمایلات خود قرار مى دهد.
عمل به این آیه، جلوى بسیارى از خطاها را مى گیرد. زیرا گاهى خواسته مردم، پیروى انسان از حدس و تخمین یا میل به ابتکار و نوآورى و یا قضاوت عجولانه و یا گمان آزاداندیشى، انسان را وادار به گفتن، نوشتن و یا گرفتن تصمیماتى مى کند که ناخودآگاه از خواسته خدا و رسول جلو مى افتد. همان گونه که گروهى به گمان عبادت، قاطعیّت، انقلابى بودن و زهد و ساده زیستى، از خدا و رسول پیشى گرفتند و به قول معروف کاسه داغتر از آش شدند.
پذیرش و عمل به آن دسته از آداب و عادات و رسوم اجتماعى و یا مقرّرات و قوانین بشرى که ریشه در قرآن و حدیث ندارد و برخاسته از عقل و فطرت نیست، نوعى پیش افتادن از خدا و رسول است.
نمونه هاى پیش افتادن
به چند نمونه تاریخى از پیشى گرفتن بر پیامبر که در تفاسیر و روایات آمده، توجّه کنیم:
1. در عید قربان، گروهى قبل از پیامبر قربانى کردند، به آنان گفته شد: «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
2. پیامبر اسلام گروهى را براى تبلیغ نزد کفّار فرستاد. کفّار نمایندگان پیامبر را کشتند و تنها سه نفر توانستند فرار کنند. این سه نفر در مسیر بازگشت دو نفر از کفّار قبیله بنى عامر را به انتقام کشته شدن دوستان خود کشتند، در حالى که آن دو نفر بىتقصیر بودند. قرآن آنان را به خاطر این عمل خودسرانه توبیخ کرد که چرا بدون دستور پیامبر دست به این عمل زدید؟ «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
3. قوم بنىتمیم از پیامبر امیر و حاکم خواستند. خلیفه اوّل و دوّم هر کدام شخصى را پیشنهاد کردند و با هم مشاجره مىکردند که کاندیداى من بهتر است، آیه نازل شد: «لاتقدّموا بین یدى اللَّه... و لاترفعوا اصواتکم»
4. امام معصوم به شخصى فرمود: این دعا را بخوان: «لااله الاّ اللّه...» تا آنجا که مى فرماید: «یُحیى و یُمیت». شنونده از پیش خود جمله اى اضافه کرد و گفت: «و یمیت و یحیى» حضرت فرمودند: جمله تو صحیح است، امّا آنچه من مىگویم بگو و سپس آیهى «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله» را براى او تلاوت فرمودند.
5. بعضى اصحاب پیامبر اسلام خواب و خوراک و آمیزش با همسر را بر خود حرام کردند. حضرت ناراحت شده و مردم را جمع کرده و فرمودند: من خودم غذا مى خورم، مى خوابم و با همسرم زندگى مىکنم. راه و روش و سیرهى زندگى من این است، پس هرکس از این راه پیروى نکند، از من نیست. «فمَن رَغِب عن سنّتى فلیس منّى»
6. با این که پیامبر اسلام ازدواج موقّت را شرعى و قانونى اعلام فرمودند، امّا خلیفه دوم آن را حرام کرد. این خود، نوعى پیش افتادن از پیامبر است که در این آیه از آن نهى شده است. «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
7. در سال هشتم هجرى که پیامبر اسلام براى فتح مکه از مدینه حرکت کردند، بعضى از مسلمانان در این سفر روزه خود را افطار نکردند، با این که مىدانستند مسافر روزه ندارد و مىدیدند که پیامبر افطار کرده است. اینها در واقع از پیامبر پیشى گرفتند.
پیام ها
1- پیش از درخواست و دستور به کارى، باید ابتدا زمینه هاى روانى پذیرش را در مخاطب ایجاد کرد. جمله «یا ایها الّذینآمنوا» به مؤمنان شخصیّت مى دهد و رابطه آنان با خدا را که زمینه انجام دستور است، بیان مى کند.
2- از آنجا که فرمان پیش نیفتادن از خدا و رسول، فرمان ادب است، خود این آیه نیز مخاطب را با ادب ویژه صدا مى زند. «یا ایها الّذین آمنوا...»
3- حرام کردنِ حلال خداوند و یا حلال کردن حرامها، نوعى پیشى گرفتن بر خدا و رسول است. «لاتقدّموا...»
4- هرگونه بدعت و جعل قانون در برابر قانون الهى ممنوع است. «لا تقدّموا...»
5 - سرچشمه قانون و رفتار ما باید قرآن و سنّت پیامبر باشد. «لا تقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
6- حکم رسول، حکم خداست و بى احترامى به او بى احترامى به خداست. «لا تقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
7- پیشى گرفتن از خدا و رسول، بى تقوایى است. «لاتقدّموا... واتّقوا»
8 - براى انجام تکالیف، دو اهرم ایمان و تقوا لازم است. «آمنوا... واتّقوا»
9- التزام عملى باید همراه با تقواى درونى باشد. «لاتقدّموا... واتّقوا اللَّه»
10- کسانى که به خاطر سلیقه هاى شخصى یا آداب اجتماعى، بر خدا و رسولش پیشى مى گیرند، از ایمان و تقوا دور شده اند. «لاتقدّموا... و اتّقوا»
11- تندروى هاى خود را توجیه نکنیم. «لا تقدّموا... انّ اللَّه سمیع علیم»
12- ایمان به حضور و آگاهى خداوند، زمینه پرهیز و خداترسى مىگردد. «و اتّقوا اللّه انّ اللَّه سمیع علیم»
توضیحات
سیماى سوره حجرات
این سوره در مدینه نازل شده وداراى هجده آیه است.
«حُجرات» جمع «حُجرة» است و چون در آیه چهارم این سوره درباره حجره هاى خانه پیامبر اکرم سخن به میان آمده، این سوره حجرات نامیده شده است.
در این سوره که به سوره آداب نیز شهرت دارد، موضوع هاى اخلاقى و اجتماعى مهمى مطرح شده که به برخى از آنها اشاره مىشود:
1. آداب برخورد با پیامبر و پیشى نگرفتن بر آن حضرت.
2. دورى از مسخره کردن، نام بد نهادن، سوءظن، تجسّس و غیبت.
3. برقرارى روابط اجتماعى بر اساس اُخوّت و برادرى، اصلاح ذات البین، بسیج عمومى بر ضد یاغى، میانجىگرى عادلانه و دورى از شایعه پراکنى.
4. ارزش گذارى افراد جامعه بر اساس درجات ایمان و تقواى آنان و دورى نمودن از کفر، فسق و گناه.
5. پیروى از پیامبر الهى از روى عشق وآگاهى و دورى از هرگونه منّتگذارى به واسطه پذیرش اسلام و عمل به دستورات آن.
در این سوره کوتاه، پنج بار خطاب «یا ایّها الّذین آمنوا» تکرار شده است که بیانگر جایگاه مسائل اخلاقى و روابط اجتماعى در اسلام مى باشد و به خوبى نشان مى دهد که نحوه رفتار مسلمانان با یکدیگر و با رهبران خود، مورد توجّه شارع مقدس بوده است.
منبع: پایگاه درس هایی از قرآن
تاکنون نظری ثبت نشده است