display result search
سخنرانی از آیت الله محسن اراکی با موضوع «علم فقه علم به عدل و رفتار عادلانه است»، سال 1400
«مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا»
«برخی از آن مؤمنان، بزرگ مردانی هستند که به عهد و پیمانی که با خدا بستند کاملا وفا کردند، پس برخی پیمان خویش گزاردند (و بر آن عهد ایستادگی کردند تا به راه خدا شهید شدند مانند عبیده و حمزه و جعفر) و برخی به انتظار (فیض شهادت) مقاومت کرده و هیچ عهد خود را تغییر ندادند (مانند علی علیه السّلام که در کوفه به محراب عبادت شهید گشت).»
در قرآن و روایات مسئولیت‌هایی که بشر دارد بر اساس هفت میثاق معرفی شده است که پیمان و میثاق اول فطرت است؛ امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «هدف ارسال پیامبران این بود که به میثاق فطرت در جامعه بشری عمل شود زیرا میثاق فطرت یعنی میثاق و پیمان آفرینش که یک میثاق تکوینی است.»
میثاق نوعی دادوستد و معامله است. میثاق یا تشریعی و قانونی است یا تکوینی و دادوستد خداوند با مخلوقات از نوع تکوینی است به این معنی که در برابر بخششی که خداوند به انسان می‌کند مسئولیتی بر دوش او قرار می‌گیرد بنابراین اولین بخشش خدای متعال اعطای نعمت وجود است و ما این نعمت الهی را پذیرفتیم و برابر آن وظیفه داریم به خدایی، خالقیت، رازقیت، قدرت و حاکمیت خدا اقرار کنیم بنابراین اولین مسئولیت ما اقرار به توحید و خدا بودن خدا است. میثاق‌های عقل، سمع و بصر، ایمان و علم از میثاق های خدا با مردم است. خداوند دو میثاق هم با پیامبران بسته است که یکی با پیامبران قبل از پیامبر اسلام است و آنها تعهد دادند زمینه ساز حکومت محمدی باشند و یک میثاق هم از پیامبر اسلام(ص) گرفته شده که ایشان متعهد به اقامه عدل جهانی شده و این مسئولیت به وسیله خلیفه و جانشین او حضرت مهدی عجل الله فرجه الشریف جامه عمل خواهد پوشید. مؤمن با گفتن شهادتین با خدا میثاق ایمان می‌بندد. این میثاق بزرگی است که ما به رسالت رسول خدا شهادت می دهیم تا پیامبر(ص) را در عمل به مسئولیتش که اقامه عدل است یاری کنیم بنابراین مسئولیت ما اطاعت و یاری است که در آیه 7 سوره مائده صریحا به این میثاق و مسئولیتی که ما داریم اشاره شده است.
خدای متعال پیمان علم را از عالمان و جاهلان گرفته است به این صورت که کسانی که با علم عدل الهی آشنا نیستند باید به دنبال کسب آن بروند و عدالت را در رفتار خود بکار ببرند و از عالمان هم پیمان گرفته شده است که این علم را به مردم بیاموزند و در راه پیاده سازی این علم تمام تلاش خود را به کار گیرند. علم دین در حقیقت علم به وحی، پرهیز از بدی‌ها و پایبندی به خوبی‌ها و ارزش‌های متعالی است. از افتخارات حوزه علمیه قم این است که پایگاه این علم و مرکز تربیت عالمان به این علم است و این علم مهمترین علمی است که به سود بشر است و اگر بشر هیچ علمی را نداند و فقط این علم را بداند خوشبخت می‌شود. علم به اینکه خوبی و بدی چیست و چه کاری را باید و چه کاری را نباید انجام داد همان علمی است که ما از آن تعبیر به فقه می‌کنیم و به همین خاطر گفته می‌شود هیچ علمی بالاتر از فقه نیست چون علم به عدل است و رفتار عادلانه است.
امیرالمؤمنین(ع) در خطبه شقشقیه فرمودند قسم به خدایی که دانه را شکافت و بشر را آفرید اگر نبود که مردم اعلام وفاداری به اطاعت و نصرت من کردند و اگر نبود پیمانی که خداوند از علما گرفته است که عدل را در جامعه پیاده کنند، در برابر ظلم ساکت ننشینند و تلاش کنند حق مظلوم را از ظالم بگیرند من این مسئولیت را نمی‌پذیرفتم. این عالمان منشأ خیر و برکت برای جامعه هستند زیرا علم عدل را می‌دانند و در راه اجرای این علم همه هستی و توان خود را بکار می‌گیرند. این چنین عالمانی هستند که شایسته اقتدا و الگوی مردم هستند. مشکل جامعه اسلامی بعد از پیامبر (ص) این بود که کسانی که با علم دین آشنا نبودند و دغدغه علم دین و اجرای آن را نداشتند جایگاه عالمان به عدل و مجریان عدل الهی را اشغال و صاحبان اصلی این جایگاه را منزوی کردند. تمام مبارزات انبیا در طول تاریخ برای اجرای عدل در برابر کسانی بود که اجرای عدل در جامعه را به ضرر خود می‌یافتند.
پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بودند که به مردم حس مبارزه علیه ستم و ظلم را آموختند. نخستین کسی که در این میدان بعد از رسول اکرم(ص) قدم برداشت فاطمه زهرا سلام الله علیها بود و اگر وجود حضرت زهرا سلام الله علیها و نهضت فاطمی نبود حتی علی بن ابی طالب علیه السلام هم نمی‌توانست سخنی از عدل بگویند زیرا فاطمه سلام الله علیها نماد عدل، پاکی و تقوا و و تنها یادگار پیامبر خدا بود که به خوبی مردم ایشان را می شناختند.
«مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا»
«برخی از آن مؤمنان، بزرگ مردانی هستند که به عهد و پیمانی که با خدا بستند کاملا وفا کردند، پس برخی پیمان خویش گزاردند (و بر آن عهد ایستادگی کردند تا به راه خدا شهید شدند مانند عبیده و حمزه و جعفر) و برخی به انتظار (فیض شهادت) مقاومت کرده و هیچ عهد خود را تغییر ندادند (مانند علی علیه السّلام که در کوفه به محراب عبادت شهید گشت).»
در قرآن و روایات مسئولیت‌هایی که بشر دارد بر اساس هفت میثاق معرفی شده است که پیمان و میثاق اول فطرت است؛ امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «هدف ارسال پیامبران این بود که به میثاق فطرت در جامعه بشری عمل شود زیرا میثاق فطرت یعنی میثاق و پیمان آفرینش که یک میثاق تکوینی است.»
میثاق نوعی دادوستد و معامله است. میثاق یا تشریعی و قانونی است یا تکوینی و دادوستد خداوند با مخلوقات از نوع تکوینی است به این معنی که در برابر بخششی که خداوند به انسان می‌کند مسئولیتی بر دوش او قرار می‌گیرد بنابراین اولین بخشش خدای متعال اعطای نعمت وجود است و ما این نعمت الهی را پذیرفتیم و برابر آن وظیفه داریم به خدایی، خالقیت، رازقیت، قدرت و حاکمیت خدا اقرار کنیم بنابراین اولین مسئولیت ما اقرار به توحید و خدا بودن خدا است. میثاق‌های عقل، سمع و بصر، ایمان و علم از میثاق های خدا با مردم است. خداوند دو میثاق هم با پیامبران بسته است که یکی با پیامبران قبل از پیامبر اسلام است و آنها تعهد دادند زمینه ساز حکومت محمدی باشند و یک میثاق هم از پیامبر اسلام(ص) گرفته شده که ایشان متعهد به اقامه عدل جهانی شده و این مسئولیت به وسیله خلیفه و جانشین او حضرت مهدی عجل الله فرجه الشریف جامه عمل خواهد پوشید. مؤمن با گفتن شهادتین با خدا میثاق ایمان می‌بندد. این میثاق بزرگی است که ما به رسالت رسول خدا شهادت می دهیم تا پیامبر(ص) را در عمل به مسئولیتش که اقامه عدل است یاری کنیم بنابراین مسئولیت ما اطاعت و یاری است که در آیه 7 سوره مائده صریحا به این میثاق و مسئولیتی که ما داریم اشاره شده است.
خدای متعال پیمان علم را از عالمان و جاهلان گرفته است به این صورت که کسانی که با علم عدل الهی آشنا نیستند باید به دنبال کسب آن بروند و عدالت را در رفتار خود بکار ببرند و از عالمان هم پیمان گرفته شده است که این علم را به مردم بیاموزند و در راه پیاده سازی این علم تمام تلاش خود را به کار گیرند. علم دین در حقیقت علم به وحی، پرهیز از بدی‌ها و پایبندی به خوبی‌ها و ارزش‌های متعالی است. از افتخارات حوزه علمیه قم این است که پایگاه این علم و مرکز تربیت عالمان به این علم است و این علم مهمترین علمی است که به سود بشر است و اگر بشر هیچ علمی را نداند و فقط این علم را بداند خوشبخت می‌شود. علم به اینکه خوبی و بدی چیست و چه کاری را باید و چه کاری را نباید انجام داد همان علمی است که ما از آن تعبیر به فقه می‌کنیم و به همین خاطر گفته می‌شود هیچ علمی بالاتر از فقه نیست چون علم به عدل است و رفتار عادلانه است.
امیرالمؤمنین(ع) در خطبه شقشقیه فرمودند قسم به خدایی که دانه را شکافت و بشر را آفرید اگر نبود که مردم اعلام وفاداری به اطاعت و نصرت من کردند و اگر نبود پیمانی که خداوند از علما گرفته است که عدل را در جامعه پیاده کنند، در برابر ظلم ساکت ننشینند و تلاش کنند حق مظلوم را از ظالم بگیرند من این مسئولیت را نمی‌پذیرفتم. این عالمان منشأ خیر و برکت برای جامعه هستند زیرا علم عدل را می‌دانند و در راه اجرای این علم همه هستی و توان خود را بکار می‌گیرند. این چنین عالمانی هستند که شایسته اقتدا و الگوی مردم هستند. مشکل جامعه اسلامی بعد از پیامبر (ص) این بود که کسانی که با علم دین آشنا نبودند و دغدغه علم دین و اجرای آن را نداشتند جایگاه عالمان به عدل و مجریان عدل الهی را اشغال و صاحبان اصلی این جایگاه را منزوی کردند. تمام مبارزات انبیا در طول تاریخ برای اجرای عدل در برابر کسانی بود که اجرای عدل در جامعه را به ضرر خود می‌یافتند.
پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بودند که به مردم حس مبارزه علیه ستم و ظلم را آموختند. نخستین کسی که در این میدان بعد از رسول اکرم(ص) قدم برداشت فاطمه زهرا سلام الله علیها بود و اگر وجود حضرت زهرا سلام الله علیها و نهضت فاطمی نبود حتی علی بن ابی طالب علیه السلام هم نمی‌توانست سخنی از عدل بگویند زیرا فاطمه سلام الله علیها نماد عدل، پاکی و تقوا و و تنها یادگار پیامبر خدا بود که به خوبی مردم ایشان را می شناختند.
تاکنون نظری ثبت نشده است