تفسیر آیه 17 سوره لقمان

1 تعداد قطعات
25 دقیقه مدت قطعه
468 دریافت شده

پخش

نام سریالی : تفسیر سوره لقمان

منو

توضیحات
قطعات
مشخصات
تصاویر

سخنرانی حجت الاسلام محسن قرائتی با موضوع تفسیر سوره لقمان - آیه 17

یَا بُنَىَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اصْبِرْ عَلَى‏ مَآ أَصَابَکَ إِنَّ ذَ لِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ

ترجمه
فرزندم! نماز را برپا دار و امر به معروف و نهى از منکر کن و بر آنچه از سختى‏ها به تو مى‏ رسد مقاومت کن که این (صبر) از امور واجب و مهم است.

مراد از «عَزم» در اینجا، یا عزم و اراده‏ى قطعى خداوند بر انجام این امور است و یا لزوم عزم و تصمیم جدّى انسان بر انجام آنها.
با این که در قرآن، 28 مورد در کنار نماز از زکات یاد شده؛ امّا در این جا کنار نماز امر به معروف ذکر شده است. شاید به خاطر آن که در این آیه مورد خطاب فرزند است و فرزندان معمولاً ثروتى ندارند که زکات بپردازند. «أقم الصّلاة وامر بالمعروف»
حضرت على‏ (ع) مى ‏فرماید: در مشقت و سختى‏هایى که در راه امر به معروف و نهى از منکر به تو مى‏رسد، صبر کن.
صبر، گاهى در برابر مصیبت است، «و بشّرالصّابرین . الّذین اذا أصابتهم مصیبة» گاهى در برابر انجام وظیفه، «وامر بالمعروف و انه عن المنکر واصبر على ما أصابک) و گاهى در برابر گناه، چنانکه یوسف در زندان گفت: «ربّ السّجن أحبّ الىّ...» پروردگار! زندان نزد من بهتر از ارتکاب گناهى است که مرا به آن مى‏ خوانند، تا آنجا که فرمود: «انّه مَن یتّق و یصبر فانّ اللّه لا یضیع اجر المحسنین»

پیام ها
1- یکى از وظایف والدین نسبت به فرزندان، سفارش به نماز است. «یا بُنىّ أَقِم الصّلاة»
2- پاکسازى درونى را با دورى از شرک و بازسازى روحى را با نماز آغاز کنیم. «لاتشرک... اقم الصلاة»
3- وجوب امر به معروف و نماز، مخصوص دین اسلام نیست. (قبل از اسلام نیز، لقمان سفارش به نماز کرده است) «یا بُنىّ أقم الصّلاة وامر بالمعروف»
4- فرزندان خود را از طریق سفارش به نماز، مؤمن و خدایى، و از طریق سفارش به امر به معروف و نهى از منکر، افرادى مسئول و اجتماعى تربیت کنیم. «یا بُنىّ أقم الصّلاة وامر بالمعروف»
5 - آگاهى فرزندان خود را به قدرى بالا ببریم که معروف‏ها و منکرها را بشناسند تا بتوانند امر و نهى کنند. «یا بُنىّ - وَ امُر - وَ انْهَ»
6- بعد از توجّه به مبدأ و معاد، مهم‏ترین عمل، نماز است. «أقم الصّلاة»
7- کسى که مى‏خواهد در جامعه امر و نهى کند و قهراً با هوس‏هاى مردم درگیر شود، باید به وسیله‏ى نماز خودسازى و خود را از ایمان سیراب کند. «أقم الصّلاة وامر بالمعروف»
8 - فرزندان خود را آمر به معروف و ناهى از منکر بار آوریم. «وامر بالمعروف...»
9- امر به معروف، همیشه قبل از نهى از منکر است. «وامر بالمعروف وانه عن المنکر» رشد معروف‏ها در جامعه، مانع بروز بسیارى از منکرات مى‏گردد.
10- در مسیر حقّ بودن کافى نیست، لازم است دیگران را نیز به مسیر حقّ دعوت کنیم. «وامر بالمعروف» چنانکه در سوره عصر مى‏خوانیم: «الّذین آمنوا و عملوا الصّالحات و تواصوا بالحقّ»
11- در تبلیغ دین و اجراى فریضه‏ى امر به معروف و نهى از منکر، باید صبر و سعه‏ى صدر داشته باشیم. «واصبر على ما أصابک» نهى از منکر، با تلخى‏ها و نیش‏زدن‏هاى گناهکاران همراه است، مبادا عقب‏نشینى کنیم.
12- پدر حکیم، رسیدن سختى به فرزندش را مى‏پذیرد و فرمان صبر مى‏دهد، ولى ضربه به مکتبش را که سکوت در برابر فساد باشد، هرگز. «و انه عن المنکر و اصبر على ما أصابک»
13- امر به معروف و نهى از منکر از مسایل مهم است و صبر در برابر آنچه در این راه به انسان مى‏رسد ارزش دارد. «انّ ذلک من عزم الامور»
سیمایى از نماز
به مناسبت سفارش به نماز و امر به معروف در این آیه، اکنون به توضیح مختصرى پیرامون این دو فریضه مى‏پردازیم:
* نماز، ساده‏ ترین، عمیق‏ ترین و زیباترین رابطه‏ى انسان با خداوند است که در تمام ادیان آسمانى بوده است.
* نماز، تنها عبادتى است که سفارش شده قبل از آن، خوش صداترین افراد بر بالاى بلندى رفته و با صداى بلند، شعارِ «حىّ على الصّلاة، حىّ على الفلاح، حىّ على‏ خیرالعمل» را سر دهند، با اذانِ خود سکوت را بشکنند و یک دوره اندیشه‏ هاى ناب اسلامى را اعلام و غافلان را بیدار کنند.
* نماز به قدرى مهم است که حضرت ابراهیم‏ (ع) هدف خود را از اِسکان زن و فرزندش در صحراى بى‏آب و گیاه مکّه، اقامه‏ نماز معرّفى مى ‏کند، نه انجام مراسم حج.
* امام حسین‏ (ع) ظهر عاشورا براى اقامه‏ دو رکعت نماز، سینه‏ خود را سپر تیرهاى دشمن قرار داد.
* قرآن، به حضرت ابراهیم و اسماعیل‏علیهما السلام دستور مى‏دهد که مسجد الحرام را براى نمازگزاران آماده و تطهیر نمایند. آرى، نماز به قدرى مهم است که زکریّا و مریم و ابراهیم و اسماعیل‏علیهم السلام خادم مسجد و محل ب(ع)
* نماز، یاد خداست و یاد خدا، تنها آرام‏بخش دلهاست.
* نماز، در بیشتر سوره‏هاى قرآن، از بزرگ‏ترین سوره (بقره) تا کوچک‏ترین آن (کوثر) مطرح است.
* نماز، از هنگام تولّد در زایشگاه که در گوش نوزاد اذان و اقامه مى‏گویند تا پس از مرگ که در گورستان بر مرده نماز مى‏خوانند، جلوه مى‏کند.
* هم براى حوادث زمینى مانند زلزله و بادهاى ترس‏آور آمده و هم براى حوادث آسمانى مانند خسوف و کسوف، نماز آیات واجب گشته و حتّى براى طلب باران، نماز باران آمده است.
* نماز، انسان را از انجام بسیارى منکرات و زشتى‏ها باز مى‏دارد.
در نماز، تمام کمالات به چشم مى‏خورد که ما چند نمونه از آن را بیان مى‏کنیم:
* نظافت و بهداشت را در مسواک زدن، وضو، غسل و پاک بودن بدن و لباس مى‏بینیم.
* جرأت، جسارت و فریاد زدن را از اذان مى ‏آموزیم.
* حضور در صحنه را از اجتماع در مساجد یاد مى‏ گیریم.
* توجّه به عدالت را در انتخاب امام جماعت عادل مى‏یابیم.
* توجّه به ارزشها و کمالات را از کسانى که در صف اوّل مى‏ایستند، به دست مى‏آوریم.
* جهت‏گیرى مستقل را در قبله احساس مى‏کنیم. آرى، یهودیان به سویى و مسیحیان به سوى دیگر مراسم عبادى خود را انجام مى‏دهند و مسلمانان باید مستقل باشند و لذا به فرمان قرآن، کعبه، قبله‏ى مستقل مسلمانان مى‏شود، تا استقلال در جهت‏گیرى آنان حفظ شود.
* مراعات حقوق دیگران را در این مى‏بینیم که حتّى یک نخ غصبى، نباید در لباس نمازگزار باشد.
* توجّه به سیاست را آنجا احساس مى‏کنیم که در روایات مى‏خوانیم: نمازى که همراه با پذیرش ولایت امام معصوم نباشد، قبول نیست.
* توجّه به نظم را در صف‏هاى منظّم نماز جماعت و توجّه به شهدا را در تربت کربلا و توجّه به بهداشت محیط را در سفارش‏هایى که براى پاکى و نظافت مسجد و مسجدى‏ها داده شده است، مى‏بینیم.
* توجّه به خدا را در تمام نماز، توجّه به معاد را در «مالک یوم الدین»، توجّه به انتخاب راه را در «اهدنا الصراط المستقیم»، انتخاب همراهان خوب را در «صراط الّذین انعمت علیهم»، پرهیز از منحرفان و غضب شدگان را در «غیر المغضوب علیهم و لاالضّالّین»، توجّه به نبوّت و اهل‏بیت پیامبرصلى الله علیه وآله را در تشهّد و توجّه به پاکان و صالحان را در «السلام علینا و على عباد اللّه الصالحین» مى‏بینیم.
* توجّه به تغذیه‏ى سالم را آنجا مى‏بینیم که در حدیث آمده است: اگر کسى مشروبات الکلى مصرف کند، تا چهل روز نمازش قبول نیست.
* آراستگى ظاهر را آنجا مى‏بینیم که سفارش کرده‏اند از بهترین لباس، عطر و زینت در نماز استفاده کنیم و حتّى زنها وسایل زینتى خود را در نماز همراه داشته باشند.
* توجّه به همسر را آنجا مى‏بینیم که در حدیث مى‏خوانیم: اگر میان زن و شوهرى کدورت باشد و یا یکدیگر را بیازارند و بد زبانى کنند، نماز هیچ کدام پذیرفته نیست.
اینها گوشه‏اى از آثار و توجّهاتى بود که در ضمن نماز به آن متذکّر مى‏شویم. امام خمینى‏قدس سره فرمود: «نماز، کارخانه‏ى انسان‏سازى است».
امر به معروف و نهى از منکر
امر به معروف، یعنى سفارش به خوبى‏ها و نهى از منکر، یعنى بازداشتن از بدى‏ها.
انجام این دو امر مهم نیاز به سنّ خاصّى ندارد، زیرا لقمان به فرزندش مى‏گوید: «یا بنّى أقم الصّلاة و امر بالمعروف...»
امر به معروف، نشانه‏ى عشق به مکتب، عشق به مردم، علاقه به سلامتى جامعه و نشانه‏ى آزادى بیان، غیرت دینى، ارتباط دوستانه بین مردم و نشانه‏ى فطرت بیدار و نظارت عمومى و حضور در صحنه است.
امر به معروف و نهى از منکر، سبب تشویق نیکوکاران، آگاه کردن افراد جاهل، هشدار براى جلوگیرى از خلاف و ایجاد نوعى انضباط اجتماعى است. قرآن مى‏فرماید: شما مسلمانان بهترین امّت هستید، زیرا امر به معروف و نهى از منکر مى‏ کنید.
حضرت على‏علیه السلام مى‏فرماید: امر به معروف و نهى از منکر، مصلحت عامّه است. چنانکه در حدیث دیگر مى‏ خوانیم: کسى که جلوى منکر را نگیرد، مانند کسى است که مجروحى را در جاده رها کند تا بمیرد.
پیامبرانى همچون حضرت داود و حضرت عیسى‏علیهما السلام به کسانى که نهى از منکر نمى‏کنند، لعنت فرستاده‏اند.
قیام امام حسین (ع) براى امر به معروف و نهى از منکر بود. «انما خرجتُ لطلب الاصلاح فى امّة جدّى ارید ان آمر بالمعروف و انهى عن المنکر»
در حدیث مى‏خوانیم: به واسطه‏ى امر به معروف و نهى از منکر، تمام واجبات به پا داشته مى‏شود.
قرآن مى‏فرماید: اگر در مجلسى به آیات الهى توهین مى‏شود، جلسه را به عنوان اعتراض ترک کنید تا مسیر بحث عوض شود.
انسان باید هم در دل از انجام گناه ناراحت باشد، هم با زبان، آن را نهى کند و هم با اِعمال قدرت و قانون، مانع انجام آن شود.
اگر کسى را به کار خوبى دعوت کردیم، در پاداش کارهاى خوب او نیز شریک هستیم، ولى اگر در برابر فساد، انحراف و گناه ساکت نشستیم، به تدریج فساد رشد مى‏کند و افراد فاسد و مفسد بر مردم حاکم خواهند شد.
سکوت و بى تفاوتى در مقابل گناه، سبب مى‏شود که گناه کردن عادّى شود، گنهکار جرأت پیدا کند، ما سنگدل شویم، شیطان راضى گردد و خدا بر ما غضب نماید.
امر به معروف و نهى از منکر، دو وظیفه‏ الهى است و توهّماتى از این قبیل که:
گناه دیگران کارى به ما ندارد، آزادى مردم را سلب نکنیم، من اهل ترس و خجالت هستم، با یک گل که بهار نمى‏شود، عیسى به دین خود موسى به دین خود، ما را در یک قبر قرار نمى‏ دهند، دیگران هستند، من چرا امر به معروف کنم؟ با نهى از منکر، دوستان یا مشتریان خود را از دست مى‏دهم، و امثال آن، نمى‏توانند این تکلیف را از دوش ما بردارند. البتّه امر به معروف و نهى از منکر باید آگاهانه، دلسوزانه، عاقلانه وحتّى المقدور مخفیانه باشد.
گاهى باید خودمان بگوییم، ولى آنجا که حرف ما اثر ندارد، وظیفه ساقط نمى‏ شود، بلکه باید از دیگران بخواهیم که آنان بگویند.
حتّى اگر براى مدّت کوتاهى مى‏ توان جلوى فساد را گرفت، باید گرفت و اگر با تکرار مى‏توان به نتیجه رسید، باید تکرار کرد.

منبع: پایگاه درس هایی از قرآن