جمعیت و فرزند آوری، جلسه اول

سخنرانی استاد صالح قاسمی با موضوع «جمعیت و فرزند آوری»، جلسه اول، سال 1402

ایران در سال 1397 رکورد جدیدی در سقوط یکی دیگر از شاخص‎های جمعیت شناختی خود را ثبت کرد. تعداد تولدهای کل کشور فقط طی یک سال و از سال 1396 تا 1397 بیش از یکصد و بیست هزار تولد کاهش یافت. به عبارت دیگر با استمرار نرخ منفی موالید کل کشور، تنها طی یک سال قریب به 5/8 درصد دیگر از کل تعداد تولدهای کشور را از دست داده ایم.
منطبق بر داده های مقایسه‌ای تعداد تولدها در سال‎های اخیر، شیب تند کاهش نرخ موالید در کشور سالهاست که آغاز شده است و این روند کاهشی طی سالیان آتی نیز همچنان تداوم خواهد داشت و در نتیجه منجر به کاهش بیشتر نرخ باروری و نرخ رشد جمعیت خواهد شد.
همچنین بر اساس آمارهای جمعیتی، تعداد تولدهای کل کشور در سال 1394 یک میلیون و پانصد و هفتاد هزار تولد بود که این میزان در سال 1395 به یک میلیون و پانصد و بیست و هشت هزار تولد و در سال 1396 به یک میلیون و چهارصد و هشتاد و هفت هزار تنزل پیدا کرد و نهایتا در سال 1397 با بیش از یکصد و بیست هزار تولد کاهش، به عدد تامل برانگیز یک میلیون و سیصد و شصت و شش هزار تولد رسید.
به عقیده کارشناسان، کاهش جمعیت کشور به عواملی همچون کاهش نرخ باروری، کاهش موالید، رشد مرگ و میر، مهاجرت و عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی وابسته است. بر اساس آمارها، نرخ رشد جمعیت سال 65 برابر 3.9 درصد بوده و این نرخ سال 95، به 1.24 درصد نزول پیدا کرده است. در واقع نرخ رشد جمعیت کشور در فاصله 30 سال پس از انقلاب به کم تر از یک سوم سال 65 رسیده است.
نرخ باروری نیز شاخصه دیگری است که با بررسی هرم جمعیتی کشور، سقوط نرخ آن در فاصله سال های 65 تا 95 کاملا مشهود است. نرخ باروری عبارت از تعداد فرزندانی که یک خانم در طول زندگی خود به دنیا می آورد، است.
تا چندین دهه آینده شاهد سونامی سالمندی در ایران خواهیم بود، عنوان کرد: این امر به ساختارهای اجتماعی و اقتصادی کشور آسیب وارد کرده و کشور را دچار مشکل های جدی خواهد کرد. به علاوه نرخ باروری کشور نیز موازی با سطح سالمندی در حال کاهش است به طوریکه سال 95 نرخ فرزند آوری کشور برابر 1.8 درصد فرزند بوده و از نرخ جانشینی نیز پایین است.
با بررسی هرم جمعیتی مشخص است در صورتی که دولت و مسئولان مربوطه به فکر اصلاح الگوی جمعیت و فرزندآوری نباشند، طی سالهای آینده همچون کشورهای غربی دچار بحران و رکود جمعیت خواهیم شد و تمامی ابعاد اجتماعی و اقتصادی کشور نیز با مشکل کنترل جمعیت سالمند کشور مواجه خواهد شد.
سن ازدواج زنان به دلیل افزایش سطح تحصیلات دانشگاهی آنان دائما رو به افزایش است. همچنین فشارهای اقتصادی محسوسی بر زوج‌‌های جوان وارد می‌‌شود مبنی بر اینکه قبل از ازدواج دارای شغل و مسکن پایدار و مشخصی باشند، در حالی که فرصت‌‌های آنان برای دستیابی به این امکانات به دلیل ورود فزاینده افرادی که وارد بازار کار و مسکن در مناطق پرتراکم شهری می‌‌شوند، کاهش می‌‌یابد. همچنین از منظر فرهنگی و سبک زندگی نگرش عمومی نسبت به ازدواج دستخوش تغییرات جدی شده است به طوری که حتی خانواده‌‌های سنتی دیگر ازدواج را تنها گزینه برای دخترانشان نمی‌‌دانند.