display result search
- 2047
- 1000
- 1000
- 1000
تفسیر سوره ی حجرات، جلسه اول
سخنرانی آیت الله سید محمدمهدی میرباقری با موضوع "تفسیر سوره ی حجرات"، جلسه اول، سال 1399
این سوره، از سور مدنی است و از معارفی که در آن هست، کاملا پیداست در فضای مدینه است. روایتی از امام سجاد (ع) است و مرحوم کلینی آن را در کافی نقل کردند. زهری نقل می کند و می گوید به حضرت عرض کردم: کدام عمل افضل است؟ حضرت فرمودند: «الْحَالُّ الْمُرْتَحِلُ». گویا متوجه نشد حال مرتحل یعنی چه، برای همین حضرت فرمودند: مقصود این است «فَتْحُ الْقُرْآنِ وَ خَتْمُهُ، کُلَّمَا جَاءَ بِأَوَّلِهِ ارْتَحَلَ فِی آخِرِهِ»، کسی قرآن را شروع کرده و وارد آن شود، بعد هم تا آخر قرآن سیر می کند، گویا حلول به فضای قرآن می کند بعد هم همراه با قرآن سفر می کند. پس پیداست خواندن عادی نیست و حال مرتحل کسی نیست که می خواند، بلکه کسی است که وارد فضای نورانیت قرآن می شود و با قرآن یک ارتحال و سیری دارد.
بعد حضرت فرمودند: «کسی که خدای متعال قرآن را به او عطا بکند، اما او نگاهش این باشد که به کسی بهتر از او داده شده، دو اشتباه کرده و خطای محاسباتی دارد، یکی اینکه قرآنی که عظیم است و رزق اوست را کوچک شمرده و دوم اینکه رزق دیگری را که در مقابل قرآن کوچک است بزرگ شمرده است.»
این روایت سه نکته استفاده می شود. اول اینکه به یک عده ای قرآن عطا می شود و این بالاترین رزق انسان است. نکته دوم این که نباید تلقی ما این باشد که همان قرآنی به ما عطا می شود که به نبی اکرم به تمامه داده شده، اینطور نیست، بلکه به هرکس شعاعی از آن و به اندازه ظرف وجودیش عطا می شود. نکته سومی که روایت را برای آن تکرار کردم این است که حضرت برای این که این حدیث نورانی را از نبی اکرم بخوانند، حال مرتحل را فرمودند، گویا راه رسیدن به این که قرآن به انسان عطا بشود این است که آدم حال مرتحل باشد و این است که افضل الاعمال است.
در پنج آیه اول این سوره خدای متعال به مومنین می فرماید: «مقدم و پیش روی بر خدا و رسول خدا نشوید و از آنها پیش دستی نکنید، و تقوای الهی داشته باشید.» بعد هم می فرماید: «صوت خودتان را بالاتر از صوت حضرت قرار ندهید و صدایتان را بالاتر از صدای حضرت نکنید و در مقابل حضرت جهر بالقول نداشته باشید.»
در این سوره یک سری شریعت ها و شرایع اسلام و احکام اسلامی بیان شده که منتهی به سعادت فرد می شود. یعنی اگر فرد بخواهد زندگی سعادتمندانه ای داشته باشد باید این آداب را رعایت کند. اگر جامعه مومنین و مسلمین بلکه جامعه اسلامی بخواهد جامعه سعادتمندی باشد، باید این دستورات و شرایع را رعایت کند. پس قرآن یک سلسله شرایع و دستوراتی را بیان می کند که تأمین کننده سعادت انسان و جامعه انسانی است. پس علامه طباطبایی سوره را اینطوری معنا می کنند که صرفا یک سلسله دستورات اخلاقی نیست، بلکه یک سلسله آداب و شرایعی است که تأمین کننده سعادت فرد و سعادت جامعه است.
در این سوره شریفه قرآن معیاری را می دهد و می فرماید اگر جامعه بر این معیار بنا شد صالح می شود. آن معیار این است، می فرماید: «این چیزهایی که گاهی موجب صف بندی ها و مرزبندی ها و احساس شرافت و فضیلت است، معیار فضیلت نیستند. ما اقوام مختلفی با زبان ها و رنگ های مختلف آفریدیم، رنگین پوست داریم، سیاه پوست و سفید پوست داریم، اروپایی و آسیایی داریم؛ این یعنی تمایزهای جغرافیایی و تمایزهای نژادی وجود دارد که اتفاقا خیلی ها همین را معیار تمایز قرار می دهند.» ناسیونالیست ها روی همین ها تمدن بنا می کنند، چرا که آنها می خواهند بنای روابط اجتماعی را بر انگیزه ملی گرایی و انگیزه نژادی و جغرافیایی قرار بدهند. قرآن می فرماید: «اگر شما می خواهید شرافت اجتماعی ایجاد کنید بگونه ای که یک جامعه، گروه یا شخصی بر جامعه، گروه یا شخص دیگری فضیلت پیدا کند، بدانید که این ها معیار فضیلت نیستند. یعنی اینطور نیست که کسی که رنگ پوستش متفاوت است فضیلت یا رذیلتی داشته باشد، یا اینکه اگر کسی در یک جغرافیای خاص زندگی می کند شرافت داشته باشد، بلکه معیار شرافت تقواست.» البته این که چطور می توان این تقوا را به معیار شرافت و درجه بندی جامعه بشری تبدیل کرد، سخن دیگری است. جامعه ای شریف تر است که بیشتر در طرح الهی عمل می کند و موفق تر در عمل به طرح خدا باشد. انسانی شریف تر است که در بندگی خدا و برنامه ای که خدا برای او دارد، موفق تر باشد. خدای متعال طرحی برای ما و جامعه جهانی دارد و در آن جوامعی شریف تر و پیشرو هستند که در عمل به این طرح موفق ترند. انسانی بین دیگران شریف تر است که در عمل به طرح خدا موفق تر باشد.
این سوره، از سور مدنی است و از معارفی که در آن هست، کاملا پیداست در فضای مدینه است. روایتی از امام سجاد (ع) است و مرحوم کلینی آن را در کافی نقل کردند. زهری نقل می کند و می گوید به حضرت عرض کردم: کدام عمل افضل است؟ حضرت فرمودند: «الْحَالُّ الْمُرْتَحِلُ». گویا متوجه نشد حال مرتحل یعنی چه، برای همین حضرت فرمودند: مقصود این است «فَتْحُ الْقُرْآنِ وَ خَتْمُهُ، کُلَّمَا جَاءَ بِأَوَّلِهِ ارْتَحَلَ فِی آخِرِهِ»، کسی قرآن را شروع کرده و وارد آن شود، بعد هم تا آخر قرآن سیر می کند، گویا حلول به فضای قرآن می کند بعد هم همراه با قرآن سفر می کند. پس پیداست خواندن عادی نیست و حال مرتحل کسی نیست که می خواند، بلکه کسی است که وارد فضای نورانیت قرآن می شود و با قرآن یک ارتحال و سیری دارد.
بعد حضرت فرمودند: «کسی که خدای متعال قرآن را به او عطا بکند، اما او نگاهش این باشد که به کسی بهتر از او داده شده، دو اشتباه کرده و خطای محاسباتی دارد، یکی اینکه قرآنی که عظیم است و رزق اوست را کوچک شمرده و دوم اینکه رزق دیگری را که در مقابل قرآن کوچک است بزرگ شمرده است.»
این روایت سه نکته استفاده می شود. اول اینکه به یک عده ای قرآن عطا می شود و این بالاترین رزق انسان است. نکته دوم این که نباید تلقی ما این باشد که همان قرآنی به ما عطا می شود که به نبی اکرم به تمامه داده شده، اینطور نیست، بلکه به هرکس شعاعی از آن و به اندازه ظرف وجودیش عطا می شود. نکته سومی که روایت را برای آن تکرار کردم این است که حضرت برای این که این حدیث نورانی را از نبی اکرم بخوانند، حال مرتحل را فرمودند، گویا راه رسیدن به این که قرآن به انسان عطا بشود این است که آدم حال مرتحل باشد و این است که افضل الاعمال است.
در پنج آیه اول این سوره خدای متعال به مومنین می فرماید: «مقدم و پیش روی بر خدا و رسول خدا نشوید و از آنها پیش دستی نکنید، و تقوای الهی داشته باشید.» بعد هم می فرماید: «صوت خودتان را بالاتر از صوت حضرت قرار ندهید و صدایتان را بالاتر از صدای حضرت نکنید و در مقابل حضرت جهر بالقول نداشته باشید.»
در این سوره یک سری شریعت ها و شرایع اسلام و احکام اسلامی بیان شده که منتهی به سعادت فرد می شود. یعنی اگر فرد بخواهد زندگی سعادتمندانه ای داشته باشد باید این آداب را رعایت کند. اگر جامعه مومنین و مسلمین بلکه جامعه اسلامی بخواهد جامعه سعادتمندی باشد، باید این دستورات و شرایع را رعایت کند. پس قرآن یک سلسله شرایع و دستوراتی را بیان می کند که تأمین کننده سعادت انسان و جامعه انسانی است. پس علامه طباطبایی سوره را اینطوری معنا می کنند که صرفا یک سلسله دستورات اخلاقی نیست، بلکه یک سلسله آداب و شرایعی است که تأمین کننده سعادت فرد و سعادت جامعه است.
در این سوره شریفه قرآن معیاری را می دهد و می فرماید اگر جامعه بر این معیار بنا شد صالح می شود. آن معیار این است، می فرماید: «این چیزهایی که گاهی موجب صف بندی ها و مرزبندی ها و احساس شرافت و فضیلت است، معیار فضیلت نیستند. ما اقوام مختلفی با زبان ها و رنگ های مختلف آفریدیم، رنگین پوست داریم، سیاه پوست و سفید پوست داریم، اروپایی و آسیایی داریم؛ این یعنی تمایزهای جغرافیایی و تمایزهای نژادی وجود دارد که اتفاقا خیلی ها همین را معیار تمایز قرار می دهند.» ناسیونالیست ها روی همین ها تمدن بنا می کنند، چرا که آنها می خواهند بنای روابط اجتماعی را بر انگیزه ملی گرایی و انگیزه نژادی و جغرافیایی قرار بدهند. قرآن می فرماید: «اگر شما می خواهید شرافت اجتماعی ایجاد کنید بگونه ای که یک جامعه، گروه یا شخصی بر جامعه، گروه یا شخص دیگری فضیلت پیدا کند، بدانید که این ها معیار فضیلت نیستند. یعنی اینطور نیست که کسی که رنگ پوستش متفاوت است فضیلت یا رذیلتی داشته باشد، یا اینکه اگر کسی در یک جغرافیای خاص زندگی می کند شرافت داشته باشد، بلکه معیار شرافت تقواست.» البته این که چطور می توان این تقوا را به معیار شرافت و درجه بندی جامعه بشری تبدیل کرد، سخن دیگری است. جامعه ای شریف تر است که بیشتر در طرح الهی عمل می کند و موفق تر در عمل به طرح خدا باشد. انسانی شریف تر است که در بندگی خدا و برنامه ای که خدا برای او دارد، موفق تر باشد. خدای متعال طرحی برای ما و جامعه جهانی دارد و در آن جوامعی شریف تر و پیشرو هستند که در عمل به این طرح موفق ترند. انسانی بین دیگران شریف تر است که در عمل به طرح خدا موفق تر باشد.
کاربر مهمان