display result search
سخنرانی حجت الاسلام شهاب مرادی با موضوع «پرهیز از حرص ورزی در کسب روزی»، سال 1402
امیرمؤمنان علی علیه السلام در حکمت 267 نهج البلاغه می فرماید: یَا ابْنَ آدَمَ، لَا تَحْمِلْ هَمَّ یَوْمِکَ الَّذِی لَمْ یَأْتِکَ عَلَى یَوْمِکَ الَّذِی قَدْ أَتَاکَ، فَإِنَّهُ إِنْ یَکُ مِنْ عُمُرِکَ یَأْتِ اللَّهُ فِیهِ بِرِزْقِکَ.
امام علیه السلام در این گفتار حکیمانه براى پیشگیرى از حرص حریصان مى فرماید : «اى فرزند آدم! غم و اندوهِ روزى که نیامده را بر آن روز که در آن هستى تحمیل مکن، چراکه اگر آن روز، از عمرت باشد خداوند روزىِ تو را در آن روز مى رساند. (و اگر نباشد، اندوه چرا؟)»؛ (یَابْنَ آدَمَ، لاَ تَحْمِلْ هَمَّ یَوْمِکَ آلَّذِی لَمْ یَأْتِکَ عَلَى یَوْمِکَ الَّذِی قَدْ أَتَاکَ، فَإِنَّهُ إِنْ یَکُ مِنْ عُمُرِک یَأْتِ اللّهُ فِیهِ بِرِزْقِکَ).
شک نیست که منظور امام علیه السلام از این کلام، نفى آینده نگرى و تدبیر در امور زندگى به خصوص در سطح جامعه اسلامى نیست، زیرا هر کسى باید به آینده همسر و فرزندانش و زمامداران اسلامى به آینده مسلمانان حساس باشند. در حالات سلمان فارسى که آگاهى کامل از تعلیمات اسلام داشت، آمده است: هنگامى که سهم خود را از بیت المال مى گرفت، قوت سال خود را از آن مى خرید و نگهدارى مى کرد. در حدیث دیگرى آمده است که وى فلسفه این کار را چنین بیان مىکرد: «إِنَّ النَّفْسَ قَدْ تَلْتَاثُ عَلَى صَاحِبِهَا إِذَا لَمْ یَکُنْ لَهَا مِنَ الْعَیْشِ مَا تَعْتَمِدُ عَلَیْهِ فَإِذَا هِیَ أَحْرَزَتْ مَعِیشَتَهَا اطْمَأَنَّتْ؛ نفس آدمى هنگامى که آینده خود را تأمین نبیند دل چرکین مى شود ولى زمانى که معیشت خود را تأمین کرد اطمینان پیدا مى کند».
بنابراین هرگز منظور امام علیه السلام ترک تلاش و کوشش براى زندگى و تأمین آینده معقول و برنامه ریزى براى وابسته نبودن به دیگران نیست، بلکه هدف جلوگیرى از حرص و آز شدیدى است که بسیارى از مردم را فرا مى گیرد و به بهانه تأمین آینده دائمآ براى ثروت اندوزى تلاش مى کنند و اموالى را گرد مى آورند که هرگز تا آخر عمر از آن استفاده نکرده، براى دیگران به یادگار مى گذارند. شاهد این سخن همان جمله اى است که در ذیل این حدیث شریف در بعضى از منابع آمده بود که امام علیه السلام مى فرماید: «وَاعْلَمْ أنَّکَ لاتَکْسِبُ مِنَ الْمالِ شَیْئاً فَوْقَ قُوتِکَ إلّا کُنْتَ فِیهِ خازِناً لِغَیْرِکَ؛ بدان که تو چیزى از مال را بیش از نیاز خود به دست نمى آورى مگر اینکه در آن، خزانه دار براى دیگرى هستى».
مرحوم «مغنیه» در شرح این کلام، تفسیر دیگرى دارد که مى گوید: این سخن امام علیه السلام نهى از کار و کوشش نسبت به آینده نیست. چگونه ممکن است نهى از این کار باشد در حالى که خود آن حضرت مى فرماید: «اِعْمَلْ لِدُنْیاکَ کَأَنَّکَ تَعِیشُ أَبَدآ (وَاعْمَلْ لاِخِرَتِکَ کَأَنَّکَ تَمُوتُ غَداً)؛ براى دنیایت آنگونه عمل کن که گویى تا ابد زنده اى (و براى آخرتت آنگونه عمل کن که گویا مى خواهى فردا از دنیا بروى)» و اگر کار و تلاش پیگیر نباشد، زندگى در دنیا غیر ممکن است.
منظور امام علیه السلام از کلام بالا این است که اگر چیزى هنوز زمانش فرا نرسیده و به دست تو نیامده غمگین مباش و حسرت و اندوه به خود راه نده. شاید چنین چیزى اصلاً وجود پیدا نکند و نباید شتابزده، غم واندوه را براى آن به خود راه دهى. چنین غم و اندوهى چه سودى دارد و اى بسا زندگى را بر ما تباه کند و غم و اندوه را بر دل ما مضاعف سازد و ما را از تفکر وتلاش براى واجبات و انجام مسئولیتها بازدارد. ولى آنچه در تفسیر اول گفتیم مناسبتر به نظر مى رسد، هر چند جمع بین دو تفسیر نیز امکانپذیر است.
کلام حکیمانه بالا پیام دیگرى هم دارد و آن اینکه نباید برنامه هاى آینده سبب فراموشى برنامه روزانه شود؛ مثلاً ملتى امروز با گرسنگى دست به گریبانند، مسئولان براى چند سال بعد طراحى کنند و از وضع امروز غافل شوند. امام علیه السلام مى فرماید: غم فردا را بر فکر امروز نیفزا؛ مسئولیت خود را امروز انجام ده، به لطف خدا مشکلات آینده را حل خواهى کرد. همانگونه که عکس این کار نیز درست نیست که انسان وظیفه امروز را براى فردا بگذارد، چراکه فردا وظیفه خاص خود را دارد و به گفته شاعر:
کار امروز به فردا نگذارى زنهار که چو فردا برسد نوبت کار دگر است
در غررالحکم ذیل گفتار حکیمانه بالا این جمله آمده است: «وَإنْ لَمْ یَکُنْ مِنْ عُمْرِکَ فَما هَمُّکَ بِما لَیْسَ مِنْ أجْلِکَ» اشاره به اینکه اگر خداوند عمرى فردا به تو بدهد، وسایل آن را فراهم مى کند و اگر در فردا عمرى نداشته باشى چرا بیهوده خود را مشغول فکر فردا کنى؟
امیرمؤمنان علی علیه السلام در حکمت 267 نهج البلاغه می فرماید: یَا ابْنَ آدَمَ، لَا تَحْمِلْ هَمَّ یَوْمِکَ الَّذِی لَمْ یَأْتِکَ عَلَى یَوْمِکَ الَّذِی قَدْ أَتَاکَ، فَإِنَّهُ إِنْ یَکُ مِنْ عُمُرِکَ یَأْتِ اللَّهُ فِیهِ بِرِزْقِکَ.
امام علیه السلام در این گفتار حکیمانه براى پیشگیرى از حرص حریصان مى فرماید : «اى فرزند آدم! غم و اندوهِ روزى که نیامده را بر آن روز که در آن هستى تحمیل مکن، چراکه اگر آن روز، از عمرت باشد خداوند روزىِ تو را در آن روز مى رساند. (و اگر نباشد، اندوه چرا؟)»؛ (یَابْنَ آدَمَ، لاَ تَحْمِلْ هَمَّ یَوْمِکَ آلَّذِی لَمْ یَأْتِکَ عَلَى یَوْمِکَ الَّذِی قَدْ أَتَاکَ، فَإِنَّهُ إِنْ یَکُ مِنْ عُمُرِک یَأْتِ اللّهُ فِیهِ بِرِزْقِکَ).
شک نیست که منظور امام علیه السلام از این کلام، نفى آینده نگرى و تدبیر در امور زندگى به خصوص در سطح جامعه اسلامى نیست، زیرا هر کسى باید به آینده همسر و فرزندانش و زمامداران اسلامى به آینده مسلمانان حساس باشند. در حالات سلمان فارسى که آگاهى کامل از تعلیمات اسلام داشت، آمده است: هنگامى که سهم خود را از بیت المال مى گرفت، قوت سال خود را از آن مى خرید و نگهدارى مى کرد. در حدیث دیگرى آمده است که وى فلسفه این کار را چنین بیان مىکرد: «إِنَّ النَّفْسَ قَدْ تَلْتَاثُ عَلَى صَاحِبِهَا إِذَا لَمْ یَکُنْ لَهَا مِنَ الْعَیْشِ مَا تَعْتَمِدُ عَلَیْهِ فَإِذَا هِیَ أَحْرَزَتْ مَعِیشَتَهَا اطْمَأَنَّتْ؛ نفس آدمى هنگامى که آینده خود را تأمین نبیند دل چرکین مى شود ولى زمانى که معیشت خود را تأمین کرد اطمینان پیدا مى کند».
بنابراین هرگز منظور امام علیه السلام ترک تلاش و کوشش براى زندگى و تأمین آینده معقول و برنامه ریزى براى وابسته نبودن به دیگران نیست، بلکه هدف جلوگیرى از حرص و آز شدیدى است که بسیارى از مردم را فرا مى گیرد و به بهانه تأمین آینده دائمآ براى ثروت اندوزى تلاش مى کنند و اموالى را گرد مى آورند که هرگز تا آخر عمر از آن استفاده نکرده، براى دیگران به یادگار مى گذارند. شاهد این سخن همان جمله اى است که در ذیل این حدیث شریف در بعضى از منابع آمده بود که امام علیه السلام مى فرماید: «وَاعْلَمْ أنَّکَ لاتَکْسِبُ مِنَ الْمالِ شَیْئاً فَوْقَ قُوتِکَ إلّا کُنْتَ فِیهِ خازِناً لِغَیْرِکَ؛ بدان که تو چیزى از مال را بیش از نیاز خود به دست نمى آورى مگر اینکه در آن، خزانه دار براى دیگرى هستى».
مرحوم «مغنیه» در شرح این کلام، تفسیر دیگرى دارد که مى گوید: این سخن امام علیه السلام نهى از کار و کوشش نسبت به آینده نیست. چگونه ممکن است نهى از این کار باشد در حالى که خود آن حضرت مى فرماید: «اِعْمَلْ لِدُنْیاکَ کَأَنَّکَ تَعِیشُ أَبَدآ (وَاعْمَلْ لاِخِرَتِکَ کَأَنَّکَ تَمُوتُ غَداً)؛ براى دنیایت آنگونه عمل کن که گویى تا ابد زنده اى (و براى آخرتت آنگونه عمل کن که گویا مى خواهى فردا از دنیا بروى)» و اگر کار و تلاش پیگیر نباشد، زندگى در دنیا غیر ممکن است.
منظور امام علیه السلام از کلام بالا این است که اگر چیزى هنوز زمانش فرا نرسیده و به دست تو نیامده غمگین مباش و حسرت و اندوه به خود راه نده. شاید چنین چیزى اصلاً وجود پیدا نکند و نباید شتابزده، غم واندوه را براى آن به خود راه دهى. چنین غم و اندوهى چه سودى دارد و اى بسا زندگى را بر ما تباه کند و غم و اندوه را بر دل ما مضاعف سازد و ما را از تفکر وتلاش براى واجبات و انجام مسئولیتها بازدارد. ولى آنچه در تفسیر اول گفتیم مناسبتر به نظر مى رسد، هر چند جمع بین دو تفسیر نیز امکانپذیر است.
کلام حکیمانه بالا پیام دیگرى هم دارد و آن اینکه نباید برنامه هاى آینده سبب فراموشى برنامه روزانه شود؛ مثلاً ملتى امروز با گرسنگى دست به گریبانند، مسئولان براى چند سال بعد طراحى کنند و از وضع امروز غافل شوند. امام علیه السلام مى فرماید: غم فردا را بر فکر امروز نیفزا؛ مسئولیت خود را امروز انجام ده، به لطف خدا مشکلات آینده را حل خواهى کرد. همانگونه که عکس این کار نیز درست نیست که انسان وظیفه امروز را براى فردا بگذارد، چراکه فردا وظیفه خاص خود را دارد و به گفته شاعر:
کار امروز به فردا نگذارى زنهار که چو فردا برسد نوبت کار دگر است
در غررالحکم ذیل گفتار حکیمانه بالا این جمله آمده است: «وَإنْ لَمْ یَکُنْ مِنْ عُمْرِکَ فَما هَمُّکَ بِما لَیْسَ مِنْ أجْلِکَ» اشاره به اینکه اگر خداوند عمرى فردا به تو بدهد، وسایل آن را فراهم مى کند و اگر در فردا عمرى نداشته باشى چرا بیهوده خود را مشغول فکر فردا کنى؟
تاکنون نظری ثبت نشده است