- 18570
- 1000
- 1000
- 1000
تفسیر آیه 45 سوره عنکبوت
سخنرانی حجت الاسلام محسن قرائتی با موضوع تفسیر سوره عنکبوت - آیه 45
اُتْلُ مَآ أُوْحِىَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ
ترجمه
آنچه را از کتاب (آسمانى قرآن) به تو وحى شده تلاوت کن و نماز را بهپادار، که همانا نماز (انسان را) از فحشا و منکر باز مىدارد و البتّه یاد خدا بزرگتر است و خداوند آنچه را انجام مى دهید مىداند.
در این آیه خداوند به پیامبرش دستور تلاوت قرآن و نماز را در کنار هم داده و این به خاطر آن است که قرآن و نماز دو منبع نیروبخش مى باشند. خداوند که به پیامبرش از یک مسئولیّت سنگین خبر مىدهد، «انّا سنلقى علیک قولاً ثقیلاً» به او مىفرماید: براى انجام این مسئولیّت سنگین، از دو منبع نیروبخش کمک بگیر:
یکى تلاوت قرآن. «و رَتّل القرآن ترتیلا»
و دیگرى نماز شب. «اِنّ ناشئة الیل هى اَشدّ وَطاً و أقوم قیلاً»
البتّه علاوه بر این آیه، نماز و قرآن، بارها در کنار هم آمده است؛ از جمله: «یتلون کتاب اللّه و اقاموا الصّلاة» و «یمسّکون بالکتاب و اقاموا الصّلاة»
براى جمله «لذکر اللّه اکبر» چند معنا بیان شده است:
الف: نماز، بزرگترین ذکر الهى است. به دلیل آیهى «أقم الصّلاة لذکرى»که نماز را ذکر خداوند مىداند.
ب: یاد خدا (و حضور قلب)، بالاتر از ظاهر نماز است.
ج: یاد خدا براى انسان از همه کارها برتر است.
د: یاد خدا، براى جلوگیرى از فحشا و منکر بالاتر از هر اهرم دیگر است.
ه: یاد خدا از شما، بزرگتر از یاد شما از خدا است. (البتّه این معنا با توجّه به روایات در ذیل آیه «فاذکرونى اذکرکم» داشت شده است.
به پیامبر اکرم گفته شد: فلانى هم نماز مىخواند و هم خلاف مىکند، فرمود:«انّ صلاته تنهاه یوماً» بالاخره نماز او روزى نجاتش خواهد داد.
امام صادق (ع) فرمود: هر کسى دوست دارد قبولى یا ردّ نمازش را بداند، ببیند نمازش او را از فحشا و منکر باز داشته است یا نه. سپس امام علی (ع) فرمود: «فبقدر ما منعته قبلت منه» به اندازه اى که نماز، انسان را از منکرات باز مى دارد، به همان اندازه قبول مى شود.
پیام ها
1- تنها آشنایى با مفاهیم، تلاوت و آموزش قرآن کافى نیست، بلکه عمل لازم است. «اُتلُ - أقِم»
2- قرآن و نماز، در رأس برنامه هاى تربیتى است. «اُتلُ - أقِم»
3- رابطه پیامبر با مردم از طریق تلاوت آیات قرآن و ابلاغ اوامر خداوند به آنان و رابطه او با خدا از طریق عبادت و نماز است. «اُتلُ - أقِم»
4- در تبلیغ و ارشاد، حکمت و آثار دستورها دینى را بیان کنیم. «أقِم الصّلاة انّ الصّلاة تنهى عن الفحشاء و المنکر»
5 - در پیشگاه خداوند، نماز از عظمت و جایگاه خاصّى برخودار است. «أقم الصّلاة اِنّ الصّلاة» (تکرار کلمه «صلاة»)
6- نقش اصلاحى نماز در فرد و جامعه حدسى و پیشنهادى نیست، بلکه قطعى است. «اِنّ الصّلاة» (کلمه «انّ» و جمله اسمیه)
7- اگر نمازِ انسان، او را از فحشا و منکر باز نداشت، باید در قبولى نماز خود شک کند. «اِنّ الصّلاة تنهى»
8 - گسترش کارهاى نیک و معروف، به طور طبیعى مانع رشد منکر است. «الصّلاة تنهى»
9- علم خداوند، ضامن اجراى صحیح دستورهاى اوست. «واللّه یعلم ما تصنعون»
10- در نماز، انواع راز و رمزها، هنرها و سلیقه ها نهفته است. «ما تصنعون»
نماز و بازدارندگى از منکرات
سؤال: چگونه نماز فرد و جامعه را از فحشا و منکر باز مى دارد؟
پاسخ: 1. ریشهى تمام منکرات غفلت است و خداوند در آیه 179 سورهى اعراف، انسان غافل را از حیوان بدتر شمرده است. «اولئک کالانعام بل هم اضلّ اولئک هم الغافلون» و نماز چون یاد خدا و بهترین وسیلهى غفلت زدایى است، پس زمینهى منکرات را از بین مى برد.
2. اقامه نماز و داشتن رنگ الهى، مانع گرفتن رنگ شیطانى است. چنانکه کسى که لباس سفید بپوشد، حاضر نیست در جاى کثیف و آلوده بنشیند.
3. در کنار نماز، معمولاً توصیه به زکات شده است، که فرد را از منکر بخل و بىتفاوتى در برابر محرومان و جامعه را از منکر فقر که زمینه رویکرد به منکرات است، رها مى سازد.
4. نماز، داراى احکام و دستوراتى است که رعایت هر یک از آنها انسان را از بسیارى گناهان باز مى دارد، مثلاً:
* شرط حلال بودن مکان و لباس نمازگزار، انسان را از تجاوز به حقوق دیگران باز مى دارد.
* رعایت شرط پاک بودن آب وضو، مکان، لباس و بدن نمازگزار، انسان را از آلودگى و بى مبالاتى دور مى کند.
* شرط اخلاص، انسان را از منکر شرک، ریا و سُمعه باز مى دارد.
* شرط قبله، انسان را از منکر بى هدفى و به هر سو توجّه کردن باز مى دارد.
* رکوع و سجده، انسان را از منکر تکبّر باز مى دارد.
* توجّه به پوشش مناسب در نماز، انسان را از منکر برهنگى و بى حیایى حفظ مى کند.
* توجّه به عدالت امام جماعت، سبب دورى افراد از فسق و خلاف مى شود.
* نماز جماعت، انسان را از گوشه گیرى نابجا نجات مى دهد.
* احکام و شرایط نماز جماعت، بسیارى از ارزشها را زنده مىکند از جمله: مردمى بودن، جلو نیافتادن از رهبر، عقب نماندن از جامعه، سکوت در برابر سخن حقّ امام جماعت، نظم و انضباط، ارزشگذارى نسبت به انسانهاى با تقوا، دورى از تفرقه، دورى از گرایش هاى مذموم نژادى، اقلیمى، سیاسى و حضور در صحنه که ترک هریک از آنها، منکر است.
* لزوم تلاوت سوره حمد در هر نماز، رابطه انسان را با آفریننده جهان، «ربّ العالمین»، با تشکّر، تعبّد و خضوع در برابر او، «ایّاک نعبد» با توکّل و استمداد از او، «ایّاک نستعین»، با توجّه و یادآورى معاد، «مالک یوم الدین» با رهبران معصوم و اولیاى الهى، «انعمت علیهم»، با برائت از رهبران فاسد، «غیرالمغضوب» و رابطهى انسان را با دیگر مردم جامعه «نعبد و نستعین» بیان مىکند که غفلت از هریک از آنها منکر، یا زمینه ساز منکرى بزرگ است.
منبع: پایگاه درس هایی از قرآن
اُتْلُ مَآ أُوْحِىَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ
ترجمه
آنچه را از کتاب (آسمانى قرآن) به تو وحى شده تلاوت کن و نماز را بهپادار، که همانا نماز (انسان را) از فحشا و منکر باز مىدارد و البتّه یاد خدا بزرگتر است و خداوند آنچه را انجام مى دهید مىداند.
در این آیه خداوند به پیامبرش دستور تلاوت قرآن و نماز را در کنار هم داده و این به خاطر آن است که قرآن و نماز دو منبع نیروبخش مى باشند. خداوند که به پیامبرش از یک مسئولیّت سنگین خبر مىدهد، «انّا سنلقى علیک قولاً ثقیلاً» به او مىفرماید: براى انجام این مسئولیّت سنگین، از دو منبع نیروبخش کمک بگیر:
یکى تلاوت قرآن. «و رَتّل القرآن ترتیلا»
و دیگرى نماز شب. «اِنّ ناشئة الیل هى اَشدّ وَطاً و أقوم قیلاً»
البتّه علاوه بر این آیه، نماز و قرآن، بارها در کنار هم آمده است؛ از جمله: «یتلون کتاب اللّه و اقاموا الصّلاة» و «یمسّکون بالکتاب و اقاموا الصّلاة»
براى جمله «لذکر اللّه اکبر» چند معنا بیان شده است:
الف: نماز، بزرگترین ذکر الهى است. به دلیل آیهى «أقم الصّلاة لذکرى»که نماز را ذکر خداوند مىداند.
ب: یاد خدا (و حضور قلب)، بالاتر از ظاهر نماز است.
ج: یاد خدا براى انسان از همه کارها برتر است.
د: یاد خدا، براى جلوگیرى از فحشا و منکر بالاتر از هر اهرم دیگر است.
ه: یاد خدا از شما، بزرگتر از یاد شما از خدا است. (البتّه این معنا با توجّه به روایات در ذیل آیه «فاذکرونى اذکرکم» داشت شده است.
به پیامبر اکرم گفته شد: فلانى هم نماز مىخواند و هم خلاف مىکند، فرمود:«انّ صلاته تنهاه یوماً» بالاخره نماز او روزى نجاتش خواهد داد.
امام صادق (ع) فرمود: هر کسى دوست دارد قبولى یا ردّ نمازش را بداند، ببیند نمازش او را از فحشا و منکر باز داشته است یا نه. سپس امام علی (ع) فرمود: «فبقدر ما منعته قبلت منه» به اندازه اى که نماز، انسان را از منکرات باز مى دارد، به همان اندازه قبول مى شود.
پیام ها
1- تنها آشنایى با مفاهیم، تلاوت و آموزش قرآن کافى نیست، بلکه عمل لازم است. «اُتلُ - أقِم»
2- قرآن و نماز، در رأس برنامه هاى تربیتى است. «اُتلُ - أقِم»
3- رابطه پیامبر با مردم از طریق تلاوت آیات قرآن و ابلاغ اوامر خداوند به آنان و رابطه او با خدا از طریق عبادت و نماز است. «اُتلُ - أقِم»
4- در تبلیغ و ارشاد، حکمت و آثار دستورها دینى را بیان کنیم. «أقِم الصّلاة انّ الصّلاة تنهى عن الفحشاء و المنکر»
5 - در پیشگاه خداوند، نماز از عظمت و جایگاه خاصّى برخودار است. «أقم الصّلاة اِنّ الصّلاة» (تکرار کلمه «صلاة»)
6- نقش اصلاحى نماز در فرد و جامعه حدسى و پیشنهادى نیست، بلکه قطعى است. «اِنّ الصّلاة» (کلمه «انّ» و جمله اسمیه)
7- اگر نمازِ انسان، او را از فحشا و منکر باز نداشت، باید در قبولى نماز خود شک کند. «اِنّ الصّلاة تنهى»
8 - گسترش کارهاى نیک و معروف، به طور طبیعى مانع رشد منکر است. «الصّلاة تنهى»
9- علم خداوند، ضامن اجراى صحیح دستورهاى اوست. «واللّه یعلم ما تصنعون»
10- در نماز، انواع راز و رمزها، هنرها و سلیقه ها نهفته است. «ما تصنعون»
نماز و بازدارندگى از منکرات
سؤال: چگونه نماز فرد و جامعه را از فحشا و منکر باز مى دارد؟
پاسخ: 1. ریشهى تمام منکرات غفلت است و خداوند در آیه 179 سورهى اعراف، انسان غافل را از حیوان بدتر شمرده است. «اولئک کالانعام بل هم اضلّ اولئک هم الغافلون» و نماز چون یاد خدا و بهترین وسیلهى غفلت زدایى است، پس زمینهى منکرات را از بین مى برد.
2. اقامه نماز و داشتن رنگ الهى، مانع گرفتن رنگ شیطانى است. چنانکه کسى که لباس سفید بپوشد، حاضر نیست در جاى کثیف و آلوده بنشیند.
3. در کنار نماز، معمولاً توصیه به زکات شده است، که فرد را از منکر بخل و بىتفاوتى در برابر محرومان و جامعه را از منکر فقر که زمینه رویکرد به منکرات است، رها مى سازد.
4. نماز، داراى احکام و دستوراتى است که رعایت هر یک از آنها انسان را از بسیارى گناهان باز مى دارد، مثلاً:
* شرط حلال بودن مکان و لباس نمازگزار، انسان را از تجاوز به حقوق دیگران باز مى دارد.
* رعایت شرط پاک بودن آب وضو، مکان، لباس و بدن نمازگزار، انسان را از آلودگى و بى مبالاتى دور مى کند.
* شرط اخلاص، انسان را از منکر شرک، ریا و سُمعه باز مى دارد.
* شرط قبله، انسان را از منکر بى هدفى و به هر سو توجّه کردن باز مى دارد.
* رکوع و سجده، انسان را از منکر تکبّر باز مى دارد.
* توجّه به پوشش مناسب در نماز، انسان را از منکر برهنگى و بى حیایى حفظ مى کند.
* توجّه به عدالت امام جماعت، سبب دورى افراد از فسق و خلاف مى شود.
* نماز جماعت، انسان را از گوشه گیرى نابجا نجات مى دهد.
* احکام و شرایط نماز جماعت، بسیارى از ارزشها را زنده مىکند از جمله: مردمى بودن، جلو نیافتادن از رهبر، عقب نماندن از جامعه، سکوت در برابر سخن حقّ امام جماعت، نظم و انضباط، ارزشگذارى نسبت به انسانهاى با تقوا، دورى از تفرقه، دورى از گرایش هاى مذموم نژادى، اقلیمى، سیاسى و حضور در صحنه که ترک هریک از آنها، منکر است.
* لزوم تلاوت سوره حمد در هر نماز، رابطه انسان را با آفریننده جهان، «ربّ العالمین»، با تشکّر، تعبّد و خضوع در برابر او، «ایّاک نعبد» با توکّل و استمداد از او، «ایّاک نستعین»، با توجّه و یادآورى معاد، «مالک یوم الدین» با رهبران معصوم و اولیاى الهى، «انعمت علیهم»، با برائت از رهبران فاسد، «غیرالمغضوب» و رابطهى انسان را با دیگر مردم جامعه «نعبد و نستعین» بیان مىکند که غفلت از هریک از آنها منکر، یا زمینه ساز منکرى بزرگ است.
منبع: پایگاه درس هایی از قرآن
تاکنون نظری ثبت نشده است