display result search
سخنرانی استاد شهید مرتضی مطهری با موضوع حقیقت آزادی، سال 1348
در عصر و زمان ما کلمه ی «آزادی» جایگاه بسیار عالی و رفیع و مقدسی را اشغال و احترام فوق العاده ای پیدا کرده است به طوری که هرکسی اگر می خواهد برای خودش شخصیتی اثبات کند خود را حامی و طرفدار آزادی می داند و حتی در بعضی از کلمات دیده می شود که می گویند آزادی بزرگترین و بالاترین نعمتها و موهبتهای الهی است.
اینجا سؤالی پیش می آید و آن سؤال این است: آیا آزادی در حقیقت و واقع همین مقدار ارزشی که بشر به آن می دهد و آن را بالاترین نعمتها می داند و یکی ازمقدس ترین مقدسات خود می شمارد همین مقدار ارزش را دارد یا ندارد؟ عرض می کنم از یک نظر اگر به آزادی نظر بکنیم می بینیم این همه ارزشی که به آن داده اند استحقاق آن را ندارد، بیش از اندازه برای آن ارزش قائل هستند. ولی از دیدگاه دیگر که نگاه بکنیم می بینیم حق داشته اند که این همه مقام آزادی را بالا ببرند. اما دیدگاهی که از آن دیدگاه آزادی این ارزش را ندارد این است که معنا و حقیقت آزادی جز نبودن سد و مانع برای تجلی فکری و عملی بشر چیزی نیست. می گوییم بشر آزاد آفریده شده است و باید آزاد زندگی کند یعنی افراد دیگر در مقابل تجلیات فکری و عملی او مانعی ایجاد نکنند و حتی بالاتر، فکر و عمل او را در خدمت خود نگیرند ولی اصل خود آزادی که فلاسفه تعریف کرده اند، به معنی نبودن قید و نبودن مانع و سد در جلو تجلیات فکری و عملی بشر است. وقتی که معنی آزادی نبودن مانع است پس آنقدر ارزش زیاد ندارد، برای اینکه یک موجود بیش از آن اندازه که احتیاج به عوامل منفی دارد احتیاج به عوامل مثبت دارد.
مثال عرض می کنم: یک گل برای اینکه ترقی و تجلی داشته باشد، سیر کمالی خودش را طی کند و به آن قلّه ای که برای او تقدیر شده است برسد احتیاج به یک سلسله عوامل مثبت و بعضی عوامل منفی دارد؛ احتیاج به خاک، آب، هوا، حرارت و گرمی و نور، کمکهایی که باغبان می کند و امثال اینها دارد و احتیاج دارد به اینکه سد و مانعی برای این گل وجود نداشته باشد؛ مثلاً اگر گلی را که باید در یک زمین یک متر در یک متر خاک وجود داشته باشد و ریشه بدواند، در یک گلدان کوچک قرار بدهند و سدی در جلو پیشروی او ایجاد کنند یا در بالای او سقفی و مانعی قرار بدهند، مانع آزادی تجلی این گل شده اند. گل، هم به آن عوامل مثبت احتیاج دارد و هم به نبود مانع یعنی به این عامل منفی. وقتی انسان درباره ی گل فکر می کند، در درجه ی اول راجع به عوامل مثبتش فکر می کند، راجع به خاک و آبش فکر می کند، راجع به نور و هوا فکر می کند، راجع به باغبان فکر می کند، راجع به موادی که برای تقویت او لازم است فکر می کند ولی درباره ی اینکه سد و مانعی در کار نباشد آنقدر فکر نمی کند یعنی آنقدر برای این مسئله اهمیت قائل نیست. پس اگر از این دیدگاه نگاه بکنیم می بینیم البته آزادی نعمتی است برای گل، و هم نعمتی است برای انسان اما نعمتی است در مرتبه ی متأخر از عامل های مثبت در زندگی گل یا انسان.
در عصر و زمان ما کلمه ی «آزادی» جایگاه بسیار عالی و رفیع و مقدسی را اشغال و احترام فوق العاده ای پیدا کرده است به طوری که هرکسی اگر می خواهد برای خودش شخصیتی اثبات کند خود را حامی و طرفدار آزادی می داند و حتی در بعضی از کلمات دیده می شود که می گویند آزادی بزرگترین و بالاترین نعمتها و موهبتهای الهی است.
اینجا سؤالی پیش می آید و آن سؤال این است: آیا آزادی در حقیقت و واقع همین مقدار ارزشی که بشر به آن می دهد و آن را بالاترین نعمتها می داند و یکی ازمقدس ترین مقدسات خود می شمارد همین مقدار ارزش را دارد یا ندارد؟ عرض می کنم از یک نظر اگر به آزادی نظر بکنیم می بینیم این همه ارزشی که به آن داده اند استحقاق آن را ندارد، بیش از اندازه برای آن ارزش قائل هستند. ولی از دیدگاه دیگر که نگاه بکنیم می بینیم حق داشته اند که این همه مقام آزادی را بالا ببرند. اما دیدگاهی که از آن دیدگاه آزادی این ارزش را ندارد این است که معنا و حقیقت آزادی جز نبودن سد و مانع برای تجلی فکری و عملی بشر چیزی نیست. می گوییم بشر آزاد آفریده شده است و باید آزاد زندگی کند یعنی افراد دیگر در مقابل تجلیات فکری و عملی او مانعی ایجاد نکنند و حتی بالاتر، فکر و عمل او را در خدمت خود نگیرند ولی اصل خود آزادی که فلاسفه تعریف کرده اند، به معنی نبودن قید و نبودن مانع و سد در جلو تجلیات فکری و عملی بشر است. وقتی که معنی آزادی نبودن مانع است پس آنقدر ارزش زیاد ندارد، برای اینکه یک موجود بیش از آن اندازه که احتیاج به عوامل منفی دارد احتیاج به عوامل مثبت دارد.
مثال عرض می کنم: یک گل برای اینکه ترقی و تجلی داشته باشد، سیر کمالی خودش را طی کند و به آن قلّه ای که برای او تقدیر شده است برسد احتیاج به یک سلسله عوامل مثبت و بعضی عوامل منفی دارد؛ احتیاج به خاک، آب، هوا، حرارت و گرمی و نور، کمکهایی که باغبان می کند و امثال اینها دارد و احتیاج دارد به اینکه سد و مانعی برای این گل وجود نداشته باشد؛ مثلاً اگر گلی را که باید در یک زمین یک متر در یک متر خاک وجود داشته باشد و ریشه بدواند، در یک گلدان کوچک قرار بدهند و سدی در جلو پیشروی او ایجاد کنند یا در بالای او سقفی و مانعی قرار بدهند، مانع آزادی تجلی این گل شده اند. گل، هم به آن عوامل مثبت احتیاج دارد و هم به نبود مانع یعنی به این عامل منفی. وقتی انسان درباره ی گل فکر می کند، در درجه ی اول راجع به عوامل مثبتش فکر می کند، راجع به خاک و آبش فکر می کند، راجع به نور و هوا فکر می کند، راجع به باغبان فکر می کند، راجع به موادی که برای تقویت او لازم است فکر می کند ولی درباره ی اینکه سد و مانعی در کار نباشد آنقدر فکر نمی کند یعنی آنقدر برای این مسئله اهمیت قائل نیست. پس اگر از این دیدگاه نگاه بکنیم می بینیم البته آزادی نعمتی است برای گل، و هم نعمتی است برای انسان اما نعمتی است در مرتبه ی متأخر از عامل های مثبت در زندگی گل یا انسان.
کاربر مهمان